نشریه بعثت
فاطمه دفتری
34 بازدید
نشریه بعثت توسط روحانیان مبارز حوزه علمیه قم و مخفیانه در دهه 1340 تنظیم و منتشر می‌شد.
در ماه رمضان 1341ش، روحانیونی چون اکبر هاشمی رفسنجانی، علی حجتی کرمانی و علیرضا شریفی گرگانی که برای تبلیغ در آبادان به سر می‌بردند،[1] با هدف مبارزه با حکومت پهلوی و نیز بالا بردن سطح آگاهی سیاسی و اجتماعی طلاب و استادان حوزه علمیه قم، تصمیم گرفتند بعد از ایام تبلیغ نشریه‌ای مخفی منتشر کنند.[2]
این جمع برای شروع فعالیت خود نیازمند یک دستگاه ماشین پلی‌کپی و لوازم ضروری انتشار بودند که فتح الله محمدی از مبارزان قدیمی آبادانی و از هواداران فدائیان اسلام، در مرداد 1342 با کسب اجازه از مرجع تقلید خود، مبلغ 15 هزار تومان سهم امام را به خرید این ملزومات اختصاص داد[3] و حجت‌الاسلام سید هادی خسروشاهی یک دستگاه استنسیل و یک ماشین تحریر خرید و مخفیانه به خانه شریفی گرگانی در محله یخچال قاضی قم که قرار بود خانه امن چاپ و تکثیر نشریه باشد، منتقل کرد.[4] چندی یکی از بازاریان تهران با اجازه آیت‌الله سید احمد خوانساری یک دستگاه پلی‌کپی مدرن از سهم امام خرید و در اختیار این عده قرار داد.[5]
اولین نشست جدی گروه برای تهیه و تنظیم اولین شماره نشریه، با حضور سید هادی خسروشاهی، حجت‌الاسلام سید محمود دعایی و علی حجتی کرمانی در منزل هاشمی رفسنجانی تشکیل شد.[6] چندی بعد آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی و آیت‌الله عبدالرحیم ربانی شیرازی به این جمع پیوستند.[7]
امور اجرایی نشریه با خسروشاهی و مصباح یزدی بود. خسرو شاهی مطالبی راجع به جهان اسلام و گزارش‌های سیاسی-خبری و مصباح یزدی مباحث اعتقادی و کلامی می‌نوشت. حجت‌الاسلام مهدی طارمی که خطاط بود، کلیشه بعثت و سرتیترها را می‌نوشت.[8] سید محمود دعایی که تجربه کار با ماشین چاپ را داشت، نشریه را در خانه شریفی گرگانی چاپ می‌کرد. وی با رمز مخصوصی وارد خانه می‌شد و در طبقه دوم نشریه را چاپ می‌کرد..[9] گاهی شریفی و همسرش نیز از شب تا صبح در تکثیر نشریه کمک می‌کردند.[10]
نخستین شماره نشریه در 27 رجب/ 23 آذر 1342 مصادف با بعثت پیامبر اکرم(ص) منتشر شد و به دلیل این تقارن، نام نشریه را «بعثت» گذاشتند. سرمقاله اولین شماره با عنوان «بعثت همگانی» به قلم محمدجواد باهنر نوشته شد.
نشریه بعد از چاپ در منزل شریفی گرگانی، توسط سید محمود دعایی و علی حجتی کرمانی که در مدرسه خان (مدرسه آیت‌الله العظمی بروجردی) حجره داشتند، مخفیانه جلوی درِ حجره یکی از طلاب به نام علیرضا برزگر بجنوردی گذاشته می‌شد. او گمان می‌کرد این نشریه‌ها از تهران می‌آید و فقط براساس یادداشتی که روی آن نوشته شده بود، به توزیع نشریه می‌پرداخت.[11] توزیع نشریه بعثت در مدرسه حجتیه و همچنین استان آذربایجان شرقی برعهده خسروشاهی و در مدرسه فیضیه و دارالشفاء برعهده حجت‌الاسلام علی آل کاظمی بود.[12]حجت‌الاسلام حسین نبی‌پور از طلاب مدرسه خان نیز از عوامل توزیع نشریه و انتقال به آن تهران بود.[13]
در تهران محمدجواد باهنر، جلال‌الدین فارسی و محمدمهدی جعفری امور نشریه بعثت را دنبال می‌کردند و جلسات هماهنگی در خانه باهنر برگزار می‌شد. جعفری که از اعضای فعال نهضت آزادی بود و در شرکت انتشار اشتغال داشت، نشریه بعثت را در تهران توزیع می‌کرد.[14]همچنین این نشریه در تهران توسط سید جعفر هراتیان از بازاریان شاغل در سرای حاج حسن و رئیس حوزه جبهه ملی کمیته بازار به دست اعضای جبهه ملی می‌رسید[15] و توسط عزت‌الله سحابی و محمدمهدی جعفری در دانشگاه‌ها توزیع می‌شد؛ اما بطور کلی تمام افراد دخیل در نشریه به نوعی در انتشار و توزیع آن نقش داشتند.[16] گاهی نیز بازاریان تهران با سفر به قم نشریه بعثت را به قیمت 3 ریال می‌خریدند[17]و در تهران بین بازاری‌ها توزیع و تعدادی را نیز به شهرهای دیگر ارسال می‌کردند.[18] در مشهد نیز گروهی از طلاب جوان و مبارز با محوریت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای «بعثت» را با کیفیتی بهتر از اصل، از نظر چاپ و کاغذ و قطع، در شمارگان وسیعی منتشر می‌کردند.[19]نسخه‌هایی که در مشهد تکثیر می‌شد در روستاهای اطراف توزیع و به دست مردم می‌رسید.[20] سهمیه شهرستانها را در جعبه‌های شیرینی قرار داده و توسط مسافران مطمئن به عنوان هدیه و سوغات به شهرهای دیگر می‌فرستادند.[21] آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی و آیت‌الله جعفر سبحانی واسطه انتقال نشریه بعثت به کشور عراق بودند.[22]
استمرار نهضت امام خمینی در افشای جنایات حکومت پهلوی،[23] دعوت همه روحانیون به یکپارچگی در مسیر مبارزه،[24] ارائه گزارش‌هایی درباره وضع روحانیون و بی‌عدالتی‌هایی که به آنها می‌شد و همچنین اخبار توقیف علما و وعاظ از جمله محتویات نشریه بعثت بود.[25]
محور اصلی مقالات نشریه بعثت نهضت امام خمینی و استمرار روش مبارزاتی ایشان بود؛ اما از اواخر سال 1343 که دارالتبلیغ قم توسط آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری تأسیس شد، برخی از اعضای اصلی نشریه از جمله سید هادی خسروشاهی و علی حجتی کرمانی پیشنهاد دادند که برای وحدت روحانیت، در نشریه بعثت از فعالیت‌های شریعتمداری و دارالتبلیغ هم یاد شود که این پیشنهاد باعث بروز اختلاف میان اعضای بعثت شد، اما با این حال، انتشار آن ادامه یافت.[26]
سال اول 9 شماره و سال دوم 5 شماره از نشریه بعثت منتشر شد و علیرغم کوشش‌های ساواک قم برای شناسایی عوامل نشریه و جلوگیری از آن، انتشار نشریه بعثت تا زمان دستگیری هاشمی رفسنجانی و خسروشاهی ادامه داشت.[27] آخرین شماره بعثت (شماره چهاردهم) در تاریخ 10 /3 /1344[28] و بعد از تبعید امام خمینی منتشر و سخنرانی کامل ایشان درباره کاپیتولاسیون در آن درج شد.[29]
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سید هادی خسروشاهی فتوکپی کامل نشریه‌های چاپ شده بعثت را در اختیار علی حجتی کرمانی قرار داد و وی کتابی با عنوان «بعثت ارگان مخفی حوزه علمیه قم» در سال 1368 و «به اهتمام علی حجتی کرمانی» توسط انتشارات سروش منتشر کرد.[30] سید هادی خسروشاهی نیز در سال 1379 این مجموعه را ذیل مجموعه اسناد انقلاب اسلامی گردآوری و توسط انتشارات کلبه شروق منتشر کرد.
[1]. خارکوهی، غلامرضا، خانه امن (خاطرات حجت‌الاسلم شریفی گرگانی)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1398، ص114.
[2]. حجتی کرمانی، علی، بعثت ارگان مخفی دانشجویان حوزه علمیه قم در سالهای 1342 ـ 1344، سروش، چاپ دوم، 1376، ص10 و 11.
[3]. حجتی کرمانی علی، همان، ص11 و 12.
[4]. خارکوهی، غلامرضا، همان، ص116.
[5]. گوشه‌ای از خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین سید محمود دعائی، مؤسسه چاپ و نشر عروج، چاپ اول، 1387، ص60 و 61.
[6]. همان، ص12 و 14.
[7]. همان ص13.
[8]. خسروشاهی، سید هادی، بعثت نشریه داخلی حوزه علمیه قم در سالهای 1343 ـ 1344، کلبه شروق، چاپ اول، 1379، ص بیست و یک.
[9]. خارکوهی، غلامرضا، همان، ص117.
[10]. خسروشاهی، سید هادی، ص13.
[11]. حجتی کرمانی، علی، همان، ص15.
[12]. همان.
[13]. گفت و شنود، جلد اول - شنود مکالمات شهید آیت‌الله محمد صدوقی ص 261
[14]. حجتی کرمانی، علی، همان، ص13؛ خسروشاهی، سید هادی، همان، ص بیست.
[15]. قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک - ج 6 ص 172
[16]. اسناد، ص69
[17]. قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک - ج 5 ص 52
[18]. همان، ج 6، ص 381 .
[19]. خارکوهی، غلامرضا، همان، ص119؛ حجتی کرمانی، علی، همان، ص14.
[20]. انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان گیلان، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، 1389، کتاب 1 ص 151.
[21]. دعایی، سید محمود، همان، ص60.
[22]. آیت‌الله العظمی ناصر مکارم شیرازی به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، 1396، کتاب اول ص 358.
[23]. همان، ص شانزده.
[24]. قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، 1382، ج 6 ص 429.
[25]. همان، ص 172.
[26]. خسروشاهی، سید هادی، همان، ص بیست و یک؛ دعایی سید محمود، همان، ص61 ـ 63.
[27]. خسروشاهی، سید هادی، همان، ص شانزده.
[28]. قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک، ج 5 ص 249
[29]. دعایی، سید محمود، همان، ص64.
[30] . خسروشاهی، سید هادی، همان، ص پانزده.
