چهارشنبه 2 فروردین 1340/ 5 شوال 1380/ 22 مارس 1961
42 بازدید
سفر محمدرضا پهلوى و همسرش به شمال ایران
صبح روز دوم فروردین محمدرضا پهلوى پس از آنکه متن پاسخ به تلگراف تبریک فتح‌الله فرود ـ شهردار تهران ـ را امضا کرد،[1] همراه با فرح و سوار بر قطار سلطنتى به سوى شمال ایران حرکت کرد. شاه و فرح ساعت 35/10 قبل از ظهر از تهران حرکت کردند، ساعت 30/5 بعدازظهر وارد ایستگاه شاهى شدند و از آنجا با اتومبیل به کاخ خصوصى خود در بابل رفتند. دربار اعلام کرده بود که شاه و فرح تا نیمه فروردین به تهران بازنمى‌گردند،زیرا پس از روز سیزده فروردین، به مشهد و زیارت آستان قدس رضوى مى‌روند.[2] شاید شاه هنوز در کاخ خصوصى آرام نگرفته بود که بلندگوى آستانه قم اعلام کرد که آقاى فلسفى براى مدت سه شب در مسجد اعظم پس از اداى فریضه مغرب و عشاء منبر خواهد رفت.[3]
سخنرانى حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقى فلسفى در مسجد اعظم قم
م. قلقسه ـ رییس ساواک قم، کاشان، ساوه، محلات و تفرش ـ درباره نخستین شب سخنرانى حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدتقى فلسفى که کمى پس از این اعلام صورت گرفت، گزارش مى‌دهد: «سخنان ایرادى در اولین منبر نامبرده موضوع ایمان به خدا بود که ضمن صحبت اظهار نمود که ایمان را با توپ و تانک و زره‌پوش نمى‌توان در قلوب مردم جاى داد بلکه [به] وسیله دین باید به قلوب مردم رخنه نمود. [وى] براى اثبات ادعاى خود ساختمان مسجد اعظم قم را مثال زد که آیت‌الله [العظمى حسین طباطبایى] بروجردى، نه توپ، نه تانک، نه زره‌پوش داشت، اما با نیروى ایمانى که در قلب مردم جاى داده است، این مسجد باعظمت را که چندین میلیون هزینه آن شده ساخته است.»[4]
وزیر فرهنگ: براى کمک به معلمین 53 میلیون تومان اعتبار تأمین شده است.
از مسافران دیگر روز دوم فروردین، یکى جهانشاه صالح ـ وزیر فرهنگ ـ است که به کاشان رفت و گفت: «براى کمک به معلمین 53 میلیون تومان اعتبار تأمین شده است.»[5]
و دیگرى شاهپور غلامرضا است که پس از بازدید از پادگانهاى نظامى استان خوزستان وارد کشور کویت شد.[6] حسین قدس نخعى ـ وزیر امور خارجه ـ نیز به انگلستان رفت[7].
مذاکره اردشیر زاهدى و یک مقام امریکایى درباره روابط توأم با تنش دولت کندى و ایران
اردشیر زاهدى ـ سفیر ایران در امریکا ـ با یکى از مقام‌هاى رسمى این کشور که با وى دوستى دارد، دیدار کرد. مذاکرات این دیدار حاکى از تنش روزافزون در روابط سیاسى دولت کندى و ایران بود.[8] زاهدى سفر اورل هریمن ـ نماینده رئیس جمهورى امریکا ـ در آخرین روزهاى سال 1339 را به ایران مورد بحث قرار داد و با تلخى خاصى توصیف کرد که چگونه هریمن از دادن هرگونه تعهد براى حمایت از ایران اجتناب کرده است، در حالى که چند روز قبل در دهلى نو آشکارا اعلام نموده که امریکا به حمایت از ارتش پاکستان ادامه مى‌دهد. زاهدى همچنین اعلام کرد که سپهبد تیمور بختیار نزد شاه از طرز برخورد وقیحى که در واشنگتن با وى شده، شکایت کرده است. زیرا مدت سه هفته معطل مانده تا با رئیس جمهورى ملاقات کند. زاهدى در جریان این شکایت خصوصى و بى پرده گفت: «ژنرال ایوب خان ـ رئیس جمهورى پاکستان ـ به شاه توصیه کرده که تنها راه کنار آمدن با امریکا این است که آن را مورد توهین و تهدید قرار داد. اگر چنین اقدامى انجام نشود امریکا آن کشور را در شمار هم‌پیمانان خود فرض مى‌کند و فقط به کشورهایى مى‌پردازد که تهدید مى‌کنند به بلوک‌هاى مخالف بپیوندند.»[9]
هم‌زمان با این ملاقات، یک مجله ایرانى که به تاریخ دوم فروردین منتشر شده بود، گزارش داد که: «درباره ملاقات‌هاى هریمن [با شاه و رجال ایران] صحبت‌هاى زیادى مى‌شود. ولى آنچه مسلم است، هریمن در مورد کمک‌هاى نظامى و اقتصادى مذاکراتى ننموده است. زیرا در این مورد دستوراتى نداشته است. هریمن در مورد مردم ایران گفت: در عرض 9 سالى که من ایران را ندیده‌ام، وضع لباس مردم بهتر شده و در این 9 سال خانه‌هاى زیادى در ایران ساخته‌اند.» هریمن ضمناً تأکید کرد که کندى براى استقلال ایران اهمیت زیادى قایل است.[10]
تحلیل رادیو مسکو درباره اقتصاد ایران
با آنکه امروز دومین روز بهار بود و یک قرار همیشگى در این روزها، همه را وامى‌دارد امیدوارانه سخن بگویند، پس از گلایه‌هاى اردشیر زاهدى، نوبت به بخش‌هاى فارسى رادیوهاى خارجى رسید. گوینده بخش فارسى رادیو مسکو در سه نوبت خبرى 30/18، 15/20 و 15/22، متنهایى درباره اوضاع اقتصادى ایران خواند. گوینده در ساعت 30/18 با اشاره به مقاله‌اى از روزنامه‌هاى ایران گفت:
«ایران طى شش سال اخیر مى‌بایستى از راه درآمد حاصله از نفت، وجوهى معادل با نود میلیارد ریال یا یک میلیارد و 885 میلیون دلار عایدش مى‌شد، مبلغ پول هنگفتى است، با این وجوه کارهاى زیادى مى‌شود انجام داد. ولى این کارها نه تنها در ایران انجام نمى‌گیرد، بلکه برعکس همان‌طور که جراید کشور اطلاع مى‌دهند، ساختمان کارخانه ذوب آهن ایران براى مدت نامعلومى به بعد موکول شده و کارخانه‌هاى بافندگى موجود کشور نیز بسته مى‌شوند و... علت بروز همه این دشواریها و مشکلات آن است که تقریباً کلیه درآمد حاصله از نفت، که مى‌توانست براى بسط و پیش‌رفت رشته‌هاى اقتصادى دوران صلح به کار رود، در راه تسلیحات و احداث تاسیسات نظامى و خرید لوازم غیرضرورى براى مردم ایران، به مصرف مى‌رسد. از این هزینه‌هاى غیرتولیدى مى‌توان رهایى یافت، براى این کار باید از سیاست شرکت در پیمانهاى تجاوز کار نظامى و سیاسى که از طرف امپریالیست‌ها تشکیل شده‌اند، امتناع ورزید.»[11]
گوینده بخش فارسى رادیو مسکو در ساعت 15/20 پس از اعلام خبر سفر نخست‌وزیر ایران در روزهاى آینده به اتحاد جماهیر شوروى، باز لب به گلایه گشود:
«زندگى مردم ایران سال به سال بدتر مى‌شود. در بودجه ایران هنوز کسرى وجود دارد... به موجب آمار رسمى، سطح زندگى مردم ایران از همه پایین‌تر است. درآمد سالیانه مردم ایران یک بیستم ایالات متحده و یک دهم انگلستان است و از میزان درآمد سالیانه اهالى کشورهاى خاورى هم مرز ایران نیز خیلى کمتر است... علت چیست؟ ... یکى از نمایندگان مجلس ایران، آشکارا اعتراف کرد که کمپانی‌هاى خارجى، ایران را غارت مى‌کنند و از این راه منافع سرشارى مى‌برند و به اقتصادیات ایران لطمه مى‌زنند... در ایران تقریباً هیچ رشته اقتصادى نیست که این شرکت‌هاى خارجى در آن دست نداشته باشند... آقاى [عبدالحسین] مشیر فاطمى یکى از نمایندگان [سابق] مجلس گفته است که کمپانی‌هاى خارجى تمام پیمان‌کاری‌هاى مربوط به اجراى دومین برنامه هفت ساله رشد و ترقى ایران را در دست خود گرفته‌اند...»[12]
رادیو مسکو، در ساعت 15/22 به این موضوع پرداخت که:
«درست است که جمهورى فدرال آلمان رسماً در کنسرسیوم بین‌المللى نفت شرکت ندارد، ولى آلمان غربى مدت‌ها است از نفت ایران سود کلانى مى‌برد... طبق اطلاع روزنامه کیهان، مستشار بازرگانى آلمان غربى در تهران علناً اعلام داشت که بُن قرارداد مخصوصى با شرکت‌هاى نفت عضو کنسرسیوم منعقد کرده است. به موجب این قرارداد، آلمان غربى تعهد کرده است به امپریالیست‌هاى امریکا در سیاست نفتى آنها در مورد ایران کمک بکند...»[13]
واکنش رادیو صداى ملى درباره حرف‌هاى شاه در نخستین روز سال
رادیو صداى ملى ایران نیز امروز درباره سیاست‌هاى کنونى ایران سخن گفت. گوینده با اشاره به حرف‌هاى شاه در نخستین روز سال 1340 اضافه کرد:
«انتخابات مجلس هم اکنون در مرکز توجه افکار عمومى قرار دارد. افتتاح مجلس قلابى تنها مسئله کوشش براى انحلال این مجلس را از بین نبرده، بلکه این مسئله را در دستور روز مبارزه ملت قرار داده است... شاه توصیه مى‌کند که فعلاً مردم ارکان عمده سیاست کشور نظیر مجلس و دولت را در دست طرفداران رژیم کودتا باقى بگذارند و براى اشاعه دموکراسى در دهات فعالیت کنند... شاه و سران رژیم کودتا از مبارزه انتخاباتى یک سال اخیر چشمشان ترسیده و تا سرحد از دست دادن تعادل خود جلو رفته‌اند، به همین جهت آنها امروز توصیه مى‌کنند که از مبارزه انتخاباتى چشم پوشیده شود و در عوض سر مردم به مسائل دیگرى گرم شود، یک مثل معروف مى‌گوید عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد.»[14]
[1]ـ روزنامه کیهان ـ ش 5321 ـ 14/1/1340 ـ ص 16.
[2]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10462 ـ 6/1/1340 ـ ص 2.
[3]ـ یاران امام به روایت اسناد ساواک ـ جلد نهم حجت الاسلام محمد تقى فلسفى ـ ص 172.
[4]ـ همان.
[5]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10464 ـ 8/1/1340 ـ ص 14.
[6]ـ روزنامه کیهان ـ ش 5315 ـ 6/1/1340 ـ ص 13.
[7]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10462 ـ 6/1/1340 ـ ص 20.
[8]ـ نجاتى، غلامرضا ـ تاریخ سیاسى بیست و پنج ساله ایران ـ ج 1 ـ ص 172.
[9]ـ بیل، جیمز ـ غلامى، مهوش ـ عقاب و شیر ـ ج 1 ـ ص 227.
[10]ـ مجله آسیاى جوان ـ ش 554 ـ 2/1/1340 ـ ص 2.
[11]ـ بولتن خبرگزارى پارس محرمانه ـ ش 3 ـ 3/1/1340 ـ صص 6تا7، 8تا10، 12تا16، 16تا19.
[12]ـ همان.
[13]ـ بولتن خبرگزارى پارس محرمانه ـ ش 3 ـ 3/1/1340 ـ صص 6تا7، 8تا10، 12تا16، 16تا19.
[14]ـ همان.
