چهارشنبه 23 اسفند 1340 / 7 شوال 1381 / 14 مارس 1962
3 بازدید
رحلت آیت‌الله سیدابوالقاسم کاشانی
«ساعت 6 بامداد امروز حضرت آیت‌الله سیدابوالقاسم کاشانی در بیمارستان طرفه بدرود زندگی گفت. آیت‌الله کاشانی از مدتها قبل به کسالت برونشیت مزمن مبتلا بود و چند بار در بیمارستان بازرگانان و بیمارستان طرفه بستری شد و تحت معالجه قرار گرفت. حضرت آیت‌الله پس از آن که بر اثر سرماخوردگی دچار عارضه ذات‌الریه شد، طبق تجویز و نظر پزشکان به بیمارستان طرفه انتقال یافت و از یکشنبه [20 اسفند 1340] در بیمارستان مذکور تحت معالجه بود. در این مدت چند بار حال مزاجی ایشان دچار وخامت شد.
باقر کاشانی، فرزند حضرت آیت‌الله که تا آخرین لحظه حیات ایشان بر بالین پدر خود حضور داشت، اظهار کرد: تا ساعت 6 صبح حال پدرم مثل روز گذشته بود و وخامتی در وضع مزاجی ایشان مشاهده نمی‌شد و در این ساعت بر اثر یک عارضه ناگهان چشم از جهان پوشید.»
آیت‌الله کاشانی هنگام وفات 86 سال داشت. جنازه آیت‌الله در ساعت 6 و نیم صبح از بیمارستان به منزل وی در پامنار انتقال داده شد و از همان هنگام خبر درگذشت ایشان در تمام شهر منتشر شد.
نیم ساعت بعد آیت‌الله [سیدمحمد] بهبهانی در منزل آیت‌الله کاشانی حضور یافت و به فرزندان آن مرحوم تسلیت گفت و اعلامیه مربوط به تشییع جنازه را انشا کرد. جنازه آیت‌الله در حیاط منزل غسل داده شد و در ساعت 11 آیت‌الله خوانساری بر جنازه نماز گذارد. پس از نماز، جنازه به مسجد پامنار (مسجد آیت‌الله کاشانی) حمل شد و در آنجا به امانت گذاشته شد.
خبر درگذشت حضرت آیت‌الله کاشانی در ساعت 9 صبح در سرویس اخبار رادیو ایران پخش شد و دولت اعلام کرد که ادارات و مؤسسات دولتی به احترام درگذشت آیت‌الله از ساعت 12 امروز تعطیل است.[i]
«امروز از طرف اداره کل انتشارات و رادیو اعلام شد به مناسبت فوت حضرت آیت‌الله کاشانی 18 ساعت (از 4 بعدازظهر امروز تا ساعت 10 صبح فردا) [24 اسفند 1340] موسیقی رادیو قطع می‌شود. به همین مناسبت تلویزیون تهران نیز امروز برنامه موسیقی نخواهد داشت.»[ii]
اجتماع مردم در منزل و مقابل مسجد آیت‌الله کاشانی
ساواک که فاصله بیمارستان طرفه تا خانه آیت‌الله کاشانی را زیر نظر داشت، گزارش داده است: «علاوه بر کسبه پامنار، عده‌ای از مغازه‌داران سرچشمه، امیرکبیر، سیروس و بازار، مغازه‌های خود را تعطیل و در مقابل منزل کاشانی اجتماع کرده و هر لحظه بر تعداد جمعیت افزوده می‌شود.»[iii]
این گزارش افزوده است: «ساعت 9 و بیست دقیقه در حدود یک هزار نفر در منزل و مقابل مسجد آیت‌الله کاشانی اجتماع کرده که در بین اجتماع‌کنندگان از فداییان اسلام شیخ رضا فعال، معروف به رضا دوغی [و] حاج ابوالفتح به چشم می‌خوردند. قبل از آغاز مراسم غسل میت، دو نفر از مداحان هیئت‌های مذهبی مرثیه‌هایی خواندند و در این هنگام حاج ابوالفتح که از دوستان مرحوم نواب صفوی و خود از فعالان فداییان اسلام بود و تاکنون جسدهای سیدحسین امامی (قاتل هژیر) و بسیاری از سران فداییان اسلام را غسل داده است مشغول شست و شو و غسل جسد آیت‌الله شده و پس از فراغت شروع به صحبت کرد و گفت: ای برادران بازاری، خوب است بیایید و ببینید که مردنی هم در کار است. شما آن قدر از فرامین خداوند سرپیچی کردید و آن قدر لطمه به دین زدید که خداوند هم پاداش شما را داد و پاداش شما همین وضع خراب بازار و زندگی ماست. بیایید به خاطر خودمان که خداوند از ما خشنود باشد به دین خود خدمت کنید تا بعد از مردن مانند این پسر زهرا [س] ما را تشییع جنازه کنند. آیت‌الله کاشانی در تمام مدت عمر خود، وقت خود را صرف بهبود وضع برادران دینی خود کرد و بارها می‌گفت که نمی‌توانم یک‌جا بنشینم و با چشمان خود ببینم که بیگانگان بر ما سوارند و ناموس و ثروت ما را می‌برند و به ما زور می‌گویند. آیت‌الله کاشانی در تمام مدت عمر خود با بیگانگان می‌جنگید.»[iv]
گزارش ساواک اضافه کرده است که چون «برنامه موسیقی رادیو حذف نشده، اجتماع‌کنندگان فوق‌العاده عصبانی و ناراحت [هستند] و در صورت قطع نشدن برنامه موسیقی احتمال تشنجاتی می‌رود.»[v]
مجلس ترحیم آیت‌الله کاشانی از سوی آیت‌الله خمینی
امروز به مناسبت درگذشت آیت‌الله کاشانی، از طرف آیت‌الله خمینی مجلس ترحیمی در مسجد اعظم قم برپا شد.[vi] به نظر شاهدان آن روز، این کار آیت‌الله خمینی برای همه تعجب‌آور بود، چون از این نوع کارها معمولاً اجتناب می‌کرد» اما «وقتی از فوت آیت‌الله کاشانی آگاه شد، از همان ابتدا فرمود: «یک روز کامل مجلس فاتحه بگیرید.» ایشان آن روز صبح و عصر، کنار در ورودی مجلس در مسجد اعظم قم نشست.»[vii]
همین شاهدان اضافه می‌کنند که آیت‌الله خمینی بلافاصله بعد از فوت آیت‌الله کاشانی مجلس ترحیم برگزار کرد، «به خاطر این که احساس می‌کرد، آقای کاشانی مظلوم واقع شده بود.»[viii]
«در این مجلس بیش از 50 تا 60 نفر شرکت نکردند. علت این بی‌اعتنایی هم روشن بود. چون حوزه [علمیه] آقای کاشانی را یک آخوند سیاسی می‌دانست. در حالی که امام از آقای کاشانی حمایت می‌کرد و در حوزه نیز مشهور شده بود که آقای خمینی از حامیان آقای کاشانی است.»[ix]
فهرست 140 نفر از زندانیان سیاسی کشور
در شماره 11 نشریه اخبار جبهه ملی که امروز منتشر شد، «اسامی 140 نفر از توقیف‌شدگان در زندان موقت شهربانی، زندان قزل‌قلعه و همچنین در زندان‌های شهرهای اصفهان، شیراز و مشهد چاپ شده است. در میان توقیف‌شدگان، اعضای شورای مرکزی جبهه ملی، [غلامحسین] صدیقی، [کریم] ارسنجابی، [مهدی] آذر، [شمس‌الدین] امیرعلایی، شاپور بختیار، [عباس] خلیلی، [کاظم] حسیبی، [احمد] زیرک‌زاده، [محمدعلی] خنجی و علی‌اصغر بهنام و همچنین [فریدون] امیر ابراهیمی، مسعود حجازی، جمال اسکویی، خسرو سعیدی، ابوالحسن بنی‌صدر، [محمدحسن] میرمحمد صادقی، قاسم لباسچی، [احمد] سلامتیان، خارقانی و [عباس] شیبانی وجود دارند.»[x]
آنها پس از حوادث روز اول بهمن 1340 بازداشت شده‌اند. از جمله دستگیرشدگان پس از حوادث صادق بهداد، مدیر روزنامه جهان بوده که امروز روزنامه دیپلمات خبر داد، آزاد شده است.[xi]
بازگشت نخست‌وزیر از اروپا
«نخست‌وزیر ایران یک مسافرت پانزده روزه در کشورهای عضو بازار مشترک اروپا و انگلستان انجام داد و پس از سه روز استراحت در ژنو، وارد تهران شد.»[xii]
7 دقیقه بعد از نیمه شب «هواپیمای نخست‌وزیر در فرودگاه مهرآباد به زمین نشست. نخست‌وزیر وقتی چشمش به خبرنگاران افتاد، در حالی که دایم جمله «رسیدیم بخیر» را تکرار می‌کرد گفت: «خوب، آقا این روزها که وضع خبر بد نبود.» یکی از خبرنگاران گفت: «ولی قربان در غیاب جنابعالی بازار خبر کساد بود.» امینی در حالی که می‌خندید به شوخی جواب داد: «ان‌شاءالله از فردا بورس خبر دوباره بالا خواهد رفت.»[xiii]
امینی در حدود ساعت 9 صبح امروز با شاه ملاقات کرد و مذاکرات آنها بیش از دو ساعت طول کشید.[xiv]
تاکید رئیس جمهور امریکا برای کمک به ایران
«سازمان عمران بین‌المللی امریکا اعلام کرد که مبلغ 9/174 میلیون دلار به پول رایج هفده کشور از جمله ایران برای سرمایه‌گذاری خصوصی در کشورهای مزبور خواهد پرداخت. از این مبلغ دویست هزار دلار به سرمایه‌گذاری در ایران اختصاص یافته است.»[xv]
خبرگزاری فرانسه هم از واشنگتن گزارش داد جان. اف کندی، رئیس جمهوری امریکا در کنفرانس مطبوعاتی هفتگی خود «به آن عده از اعضای کنگره [امریکا] که خود را به شدت ضدکمونیست نشان می‌دهند و در عین حال از تصویب کمک‌های خارجی خودداری می‌کنند اعلان جنگ داد. کندی گفت: «برنامه‌های کمک امریکا همان اندازه که دفاع ملی ما اهمیت دارد، حایز اهمیت است. کشورهایی که کمک امریکا به آنها فرستاده می‌شود در خط اول آتش قرار دارند. به نظرم تقلیل کمک‌های امریکا کار غیرعاقلانه‌ای است. زیرا مسئولیت بزرگی به عهده داریم. اگر کسی تصور کند که این کشورها بی‌اهمیتند یا این که عقیده داشته باشد که تهدید کمونیست‌ها فقط منحصر به امریکای جنوبی است و به همین جهت بخواهد از میزان کمک خارجی امریکا کاسته شود سخت دچار اشتباه می‌شود.» کندی تأکید کرد که کمک به کشورهایی مانند ایران، ترکیه و یونان و پاکستان حایز اهمیت مخصوصی است.» رئیس جمهوری امریکا اظهار امیدواری کرد که کنگره [امریکا] به اهمیت برنامه کمک 4 میلیارد و 800 میلیون دلاری در حفظ امنیت امریکا پی خواهد برد.»[xvi]
[i]ـ اطلاعات ـ ش 10753 ـ 23/12/1340 ـ ص 25.
[ii]ـ همان ـ ص 28.
[iii]ـ مرکز بررسى اسناد تاریخى وزارت اطلاعات ـ قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک؛ ج 1 ـ تهران ـ مرکز بررسى اسناد تاریخى وزارت اطلاعات ـ 1378ـ ص 384.
[iv]ـ همان ـ ص 386 و 387.
[v]ـ همان ـ ص 385.
[vi]ـ همان ـ ص 389.
[vii]ـ احمدى، محمدرضا ـ خاطرات آیت‌الله طاهرى خرم‌آبادى؛ ج 1 ـ تهران ـ مرکز اسناد انقلاب اسلامى ـ 1377ـ ص 85.
[viii]ـ باقرى، على ـ خاطرات 15 خرداد؛ دفتر ششم ـ تهران ـ دفتر ادبیات انقلاب اسلامى ـ 1376 ـ ص 338 و 339.
[ix]ـ فصلنامه حضور ـ ش 35 ـ بهار 1380 ـ ص 84 و 85.
[x]ـ سفرى، محمدعلى ـ قلم و سیاست؛ ج 2 ـ تهران ـ نامک ـ 1373ـ ص 461.
[xi]ـ دیپلمات ـ ش 393 ـ 23/12/1340 ـ ص 1.
[xii]ـ بولتن خبرگزاری پارس (محرمانه) ـ ش 295 ـ 24/12/1340 ـ ص 2.
[xiii]ـ مهر ایران ـ ش 1547 ـ 23/12/1340 ـ ص 1 و 6.
[xiv]ـ کیهان ـ ش 5605 ـ 23/12/1340 ـ ص 19.
[xv]ـ اطلاعات ـ ش 10754 ـ 24/12/1340 ـ ص 28.
[xvi]ـ همان ـ ص 4.
