دوشنبه 13 شهریور 1340 / 23 ربیعالاول 1381 / 4 سپتامبر 1961
7 بازدید
دیدار گروهى از مردم تهران با آیت‌الله حاج آقا موسى صدر
صبح امروز مردم تهران، به خصوص اهالى و معتمدان محله‌هاى سنگلج، حسن‌آباد، وزیر دفتر، میدان شاه، میدان خراسان و میدان شهناز، دسته دسته با هدایا و شمایل حضرت رسول اکرم (ص) و مولاى متقیان على (ع) در منزل آیت‌الله یحیى طالقانى اجتماع و از آیت‌الله حاج آقا موسى صدر ـ پیشواى شیعیان لبنان ـ دیدن کردند.[i]
اجتماع دانشجویان معترض ایرانى در دفتر سرکنسول ایران در نیویورک
به گزارش خبرگزارى آسوشیتدپرس از نیویورک، در حدود 25 دانشجوى شعاربه‌دست ایرانى، امروز در دفتر کار مسعود جهانبانى ـ سرکنسول ایران در نیویورک ـ گردآمدند تا مراتب نارضایتى خود را نسبت به دولت کنونى ایران اعلام دارند. این دانشجویان تهدید کردند که چنانچه دولت ایران به پاره‌اى از درخواست‌هاى انجمن دانشجویان ایرانى در ایالات متحده، وقعى ننهد، به اعتصاب غذا دست خواهند زد.
على‌محمد سیف‌پور فاطمى ـ رئیس انجمن دانشجویان ایرانى ـ در نطق تهیه شده از قبل خود گفت: «پنج هزار دانشجوى ایرانى اینک در دانشگاه‌هاى امریکا مشغول تحصیل‌اند و تا زمانى که دولت دکتر امینى پاسخ متقاعدکننده‌اى به درخواست‌هاى دانشجویان ندهد، آنها به تظاهرات مسالمت‌آمیز و اعتصاب غذا ادامه خواهند داد. درخواست‌هاى دانشجویان ایرانى بدین‌شرح است: 1ـ آزادى تمام استادان و دانشجویانى که در هنگام تظاهرات مسالمت‌آمیز روز 21 ژوییه سال 1961 [30/4/1340] دستگیر شده‌اند. 2ـ اعلام تاریخ انتخابات آزاد پارلمانى در ایران 3ـ تجدید اعتبار گذرنامه‌هاى [على‌محمد سیف‌پور] فاطمى و [صادق] قطب‌زاده، رهبران دانشجویان ایرانى مقیم امریکا. 4ـ پایان دادن به نقض حقوق فرهنگى و سیاسى دانشجویان ایرانى در کلیه نقاط جهان، به خصوص اقدامات اختناق‌آور اردشیر زاهدى ـ سفیر ایران ـ در مورد دانشجویان ایرانى مقیم ایالات متحده. 5ـ اخراج پادگان نظامى از محوطه دانشگاه تهران و محترم شمردن ساحت مقدس دانشگاه.»
فاطمى در ادامه نطق خود ادعا کرد: «زاهدى نام برخى از دانشجویان را در لیست سیاه ثبت کرده و آنها را به قطع ارز تحصیلى تهدید نموده است. وقتى دانشجویان نسبت به این اقدامات مستبدانه اعتراض کردند، زاهدى به تحریف حقایق در مطبوعات تحت کنترل ایران، پرداخت و دستور داد که با تقلیل مدت تمدید اعتبار گذرنامه به 6 ماه، دانشجویان ایرانى تنبیه شوند. این آخرین اقدام که شامل حال کلیه دانشجویان مى‌گردد موجب کاغذبازى بسیار و مشکلات فراوان، هم براى دانشجویان و هم براى دانشگاه‌ها شده است.»
سرکنسول ایران درخواست‌هاى دانشجویان را دریافت داشت و اظهار کرد که آنها را به سفارت کبراى ایران در واشنگتن خواهد فرستاد و این تنها کارى است که از دست او ساخته است، ولى دانشجویان قصد ترک ساختمان سرکنسولگرى را نداشتند و گفتند که اعتصاب غذاى خود را هم آغاز کرده‌اند. وقتى از دانشجویان سؤال شد که اگر یک مقام صلاحیت‌دار به آنها دستور خروج بدهد، چه خواهند کرد، گفتند: «با مسالمت تمام اینجا را ترک مى‌کنیم، ولى با تشکیل صفوف گازانبرى ساختمان را محاصره مى‌کنیم.»
دانشجویان به دستور مقامات پلیس، ساختمان سرکنسولگرى را ترک کردند، ولى در اطراف آن صف کشیدند. على سیف‌پور فاطمى ادعا کرد که طبق قوانین و عرف ایران، دانشجویان حق ماندن در ساختمان سرکنسولگرى را دارند، زیرا این ساختمان متعلق به ایران است. اما روبرت استاک ـ رئیس پاسگاه پلیس ـ دانشجویان را متقاعد کرد که دولت ایران این ساختمان را کرایه کرده است و بنابراین متعلق به دولت ایران نیست و نمى‌توان آن را قلمرو ایران دانست.
بر اثر این تذکر، دانشجویان موافقت کردند که آنجا را ترک کنند و پس از خروج از محوطه سرکنسولگرى، آب آشامیدند و سیگار کشیدند، ولى غذا نخوردند. دانشجویان ایرانى پسر و دختر، سپس اوراقى منتشر کردند و گفتند که تظاهرات آنها تا دریافت پاسخ مطلوب از طرف على امینى ـ نخست‌وزیر ایران ـ ادامه خواهد داشت.[ii]
ملاقات رئیس قسمت خاورمیانه بانک بین‌المللى با نخست‌وزیر
ساعت 10 صبح امروز روشینسکى ـ رئیس قسمت خاورمیانه بانک بین‌المللى ـ با نخست‌وزیر ملاقات کرد. در این ملاقات که بیش از یک ساعت طول کشید، مذاکراتى پیرامون برنامه پنج ساله سوم و میزان کمک بانک به اجراى این برنامه صورت گرفت. در این مذاکرات مشکلات مالى که در حال حاضر دولت با آن مواجه است و نحوه اجراى برنامه‌هاى عمرانى نیز مطرح گردید.[iii] روشینسکى، روز جمعه (10 شهریور) وارد تهران شده است تا از نزدیک مراحل اجرای طرح‌هایى را که از محل وام‌هاى بانک بین‌المللى در ایران اجرا مى‌شود، بررسى کند.[iv]
بازدید نخست‌وزیر از اداره آمار عمومی
ساعت 30/11 امروز، على امینى در اداره آمار عمومى حاضر شد و از قسمت‌هاى مختلف این اداره بازدید کرد. نخست‌وزیر در این بازدید گفت: «هنگامى که به اداره آمدم، وزیر کشور گفت که آقایان خبرنگاران جراید، مى‌خواهند درباره انتخابات از شما سؤال کنند. من در اینجا باید بگویم، ما مى‌خواهیم انتخاباتى کنیم که اگر صددرصد آزاد نباشد، کمتر فاسد باشد و این عملى نیست، مگر انتخاب‌کنندگان معین باشند تا بر اساس روح قانون انتخابات، کسانى بتوانند رأى دهند که از 6 ماه قبل از شروع انتخابات در حوزه انتخابیه ساکن باشند. اولین شرط انجام این کار آن است که به وسیله آمار صحیح، رأى دهندگان هر حوزه معین شوند و این کار از طریق تهیه کارت الکترال میسر است. من از وزیر کشور خواهش مى‌کنم که در هفته جدید ترتیب شروع کار تهیه کارت الکترال را بدهند. ممکن است تهیه و استفاده از کارت الکترال به نفع آن عده که مى‌خواهند در انتخابات دخالت نامشروع کنند، نباشد، ولى به صلاح مملکت است.»[v]
پاسخ دولت شوروى به یادداشت اعتراض دولت ایران در مورد تبلیغات ضدایرانى رادیو مسکو
نخست‌وزیر امروز درباره این خبر که: «دولت شوروى به یادداشت اعتراضیه دولت ایران در مورد تبلیغات ضدایرانى رادیو مسکو جواب داده است.» ضمن تایید وصول جواب روس‌ها، گفت: «بگذارید هر چه مى‌خواهند بگویند، شنونده باید عاقل باشد.»[vi]
دولت شوروى در یادداشت جوابیه خود منکر حمله تبلیغاتى رادیو مسکو شده و تلویحاً ادعا کرده است، ممکن است ایستگاه فرستنده دیگرى با عنوان جعلى رادیو مسکو به پخش این مطالب مبادرت کرده باشد.[vii]
دیدار جداگانه وزیران دادگسترى و فرهنگ با نخست‌وزیر
امروز نورالدین الموتى ـ وزیر دادگسترى ـ و محمد درخشش ـ وزیر فرهنگ ـ به نوبت در دفتر کار نخست‌وزیر حاضر شدند و مدتى در اتاق او بودند. این ملاقات‌ها به تمایل وزیر فرهنگ صورت گرفت. زیرا چندى پیش هیئتى از طرف بازرسى کل کشور مأمور گردید به وزارت فرهنگ رفته و به تخلفات رسیدگى کند. این هیئت ضمن رسیدگى به پرونده مسئولان گذشته، بر اثر شکایات و اعلام جرم‌ها به تخلفات زمان وزارت محمد درخشش هم توجه کرد و بالطبع پاى خیلی‌ها و از جمله وزیر فرهنگ و همکاران او به میان آمد. روى این اصل، وزیر فرهنگ دستور داد هرگونه سابقه پرونده‌اى که هیئت بازرسى بخواهد، مسئولان وزارت فرهنگ حق ندارند آن را تحویل دهند و اگر لازم باشد باید از طریق دفتر مخصوص محمد درخشش تحویل داده شود. بر اثر عدم تمکین هیئت قضات بازرسى کل کشور از تمایلات محمد درخشش، وزیر فرهنگ عصبانى شد. قضات پیغام دادند که ما براى تسویه حساب خصوصى و اعمال غرض نیامده‌ایم و از حد قانون و حقیقت تجاوز نخواهیم کرد. محمد درخشش براى تعویض قضات اقدام به عمل آورد که وزارت دادگسترى زیر بار نرفت. به روایتى، بگومگوهایى بین وزیران فرهنگ و دادگسترى روى داد و بالاخره کار به تشکیل جلسه کشید و سوءتفاهم رفع شد. ولى محمد درخشش گفته است: «من کار خود را خواهم کرد و نگرانى هم ندارم.»[viii]
خطر خرید جوجه از رژیم صهیونیستی
یکى از روزنامه‌هاى چاپ امروز با توجه به این نکته که در سه سال گذشته، هر سال 30 میلیون ریال جوجه از اسرائیل خریدارى شده و با وجود آنکه در تهران و اطراف آن، در این مدت متجاوز از 200 میلیون تومان از طرف بیش از 150 مؤسسه مرغدارى براى این کار، سرمایه‌گذارى شده است، پرسیده است: «چرا مقادیر زیادى به صورت ارز براى خرید جوجه از کشور خارج شده است؟»
این روزنامه افزوده است: «یک نوع مرغ سفید اسرائیلى که زود فربه مى‌شود و به اصطلاح، مرغ گوشتى است و تخم نمى‌گذارد، از لحاظ سنگینى وزن، مورد توجه بعضى از مرغداران و فروشندگان قرار گرفته است. خطر بزرگى که ورود جوجه‌هاى خارجى دارد، صرف‌نظر از خارج شدن ارز، این است که جوجه‌هاى مزبور گوشتى هستند و تخم نمى‌گذارند و بنابراین تکثیر آن در داخل ایران عملى نیست. از طرف دیگر چون به بازار فروش ماکیان داخلى لطمه مى‌زند، نسل ماکیان بومى را که در واقع با آب و هوا و محیط ایران خو گرفته و به اصطلاح «نسل مقاوم» به شمار مى‌رود، از بین مى‌برد. هر چه ورود مرغ‌هاى گوشتى خارجى به ایران افزایش یابد و هر چه نسل مرغ‌هاى بومى بیشتر منقرض شود، به همان نسبت میزان احتیاج ما به مرغ‌هاى خارجى زیادتر خواهد شد و هر سال مقدار بیشترى ارز براى خرید جوجه از این کشور خارج خواهد گردید.»[ix]
استفاده دولت از وام دولت آلمان
دو روزنامه عصر امروز خبرهایى در حاشیه کمک آلمان غربى به ایران منتشر کردند. خبرنگار روزنامه اطلاعات گزارش داده است: «دولت با تصویب‌نامه، از وام و اعتبار آلمان استفاده خواهد کرد و به این ترتیب در غیاب مجلس این کار متوقف نخواهد شد.»[x]
بی‌اطلاعی هیئت اقتصادى ایران از صادرات کشور به آلمان
روزنامه کیهان، توجه هیئت اقتصادى ایران را که هنوز در اروپا به سر مى‌برد، به این نکته جلب کرده است که از اخبار منتشر شده این طور استنباط مى‌شود که هیئت اقتصادى ایران به هیچ وجه درباره موضوع صادرات ایران به آلمان مطالعه و مذاکره نکرده است. به نظر این روزنامه: «اکنون که خوشبختانه وضع اقتصادى کشور آلمان بسیار خوب است و این کشور دوست، داوطلب کمک‌هاى ذى‌قیمتى به ایران شده است، لازم است در امر خرید کالاهاى ایران نیز اقدام مؤثرى به عمل آورد.»[xi]
اعتراض رئیس سابق مجلس شوراى ملى به اقدامات دولت در غیاب مجلس
یکى از مجله‌های چاپ امروز، گفت‌وگویى با رضا (سردار فاخر) حکمت ـ رئیس سابق مجلس شوراى ملى ـ چاپ کرده است. او گفته است: «من امسال جشن مشروطیت [در 14 مرداد] را نگرفتم، زیرا مشروطیتى نیست و فاتحه قانون اساسى خوانده شده است. با این وضع، من گفتم بهتر است خود دولت که مدعى است مملکت ما مشروطه است، جشن بگیرد، زیرا با نبودن مجلس و با تعمد در تعطیل انتخابات، جشن گرفتن در مجلس به مسخره شبیه‌تر است. دولت نه فقط نسبت به قانون انتخابات بى‌اعتنا است، بلکه نسبت به اکثر قوانین، کوچک‌ترین اعتنایى ندارد. دولت با تصویب‌نامه، بودجه مملکت را تصویب مى‌کند. با تصویب‌نامه از خارجه قرض مى‌کند. با تصویب‌نامه، وزارت گمرکات را منحل و ضمیمه وزارت بازرگانى مى‌کند. باتصویب‌نامه، هرچه دلش مى‌خواهد، انجام مى‌دهد. در صورتى که تمام اینها باید به دستور مجلس و طبق قانون انجام گیرد. مطابق اصل 48 قانون اساسى باید پس از انحلال مجلس به فاصله یک ماه انتخابات شروع شود، ولى دولت ابداً به این حرف‌ها توجه ندارد و هر چه خودش مى‌خواهد، مى‌کند و خود را جانشین قوه مقننه مى‌داند. دکتر [محمد] مصدق وقتى خواست خود را جانشین مجلس بکند، اقلاً این اجازه را از مجلس گرفت که هر قانونى بخواهد وضع کند، ولى دولت فعلى خود را محتاج این اجازه قانونى هم نمى‌داند. زیرا خودش را از قوه مقننه بالاتر مى‌شمارد.»[xii]
بازجویى از احمد آرامش
عصر امروز بار دیگر، مدت 2 ساعت از احمد آرامش ـ وزیر مشاور و رئیس سابق سازمان برنامه ـ در شعبه 2 دادگسترى بازجویى به عمل آمد.[xiii] بازجویى در مورد مصاحبه‌هاى گذشته آرامش درباره انحلال مجلسین و تصمیم هیئت دولت براى کناره‌گیرى از سازمان سنتو و مسائل دیگر بود.[xiv]
جلسه‌های خانگی سیدجعفر بهبهانى و سیدضیاءالدین طباطبایى
عصر امروز جلسه هفتگى انجمن دوستان در خانه سیدجعفر بهبهانى تشکیل شد. در این جلسه که جمعیت زیادى حاضر بودند، درباره لزوم شروع انتخابات و موضوع اخذ وام خارجى در غیاب مجلس و بى‌طرفى صحبت شد.[xv]
ساعت 6 بعدازظهر امروز هم 15 نفر در خانه سیدضیاءالدین طباطبایى واقع در سعادت آباد حاضر شدند. سیدضیاءالدین طباطبایى در این جلسه گفت: «کشورى مانند ایران، احتیاج به سیاست بى‌طرفى دارد تا بتواند موجودیت خود را حفظ کند و با ایجاد روابط حسنه با غرب و شرق از کمک‌هاى اقتصادى، صنعتى و غیره آنها به نحو مطلوب استفاده کند و در واقع هر دو طرف را بدوشد و به مصرف عمران و بهبود وضع کشور و ایجاد کار برساند، زیرا فسادهاى بزرگ همیشه از بى‌کارى ایجاد مى‌شود.»[xvi]
ملاقات سران زندانیان جبهه ملی با نخست‌وزیر
غروب امروز یدالله سحابى، کاظم حسیبى و مهدى بازرگان، از زندان به دفتر نخست‌وزیر برده شدند. على امینى در این دیدار به یک‌دندگى ملیون در پیوند با گذشته، تحریک شاه، ناراحتى و حساسیت شاه نسبت به اسم جبهه ملى و دکتر محمد مصدق و بى‌احتیاطی‌هاى جبهه ملى اشاره کرد. در مقابل مهدى بازرگان، از زندانیان دیگر و به خصوص دانشجویانى که وقت امتحاناتشان است و مسئله آزادىِ همه آنان یاد کرد و بعد به نکته‌هاى مورد اشاره نخست‌وزیر پرداخت و به این جمع‌بندى رسید که: «همه ما صادقانه طرفدار قانون اساسى هستیم و چنانچه اعلى‌حضرت نسبت به اسم مصدق آلرژى دارند، نباید ناراحت و عصبانیشان کرد، اصلاً خود ایشان هستند که در هر نطق و یادداشتى یاد و بدگویى آقاى مصدق را مى‌کنند. در مورد تحریک احساسات مردم و مخالفت با ایشان نیز، همین عدم آزادى و حیثیت و شخصیت براى مردم و اختناقى که وجود دارد، مؤثرترین عامل عصبانیت و عناد مردم است. خوب است بدانند که اگر 20 میلیون مردم ایران نباشد، حداقل یک میلیون نیز در جهت منفى آن آلرژى دارند و نباید ناراحت و عصبانیشان کرد.»
واکنش نخست‌وزیر این بود که به این صورت شاه راضى و راحت نخواهد شد، کاظم حسیبى و یدالله سحابى در تایید گفته‌هاى مهدى بازرگان سخن گفتند و بالاخره بازرگان این گونه نتیجه گرفت که: «اگر جنابعالى [على امینى] به جبهه ملى اجازه باشگاه و یک روزنامه بدهید، بنده از طرف شوراى جبهه ملى اطمینان دارم و التزام مى‌دهم که اسم آقاى مصدق را نیاورند؛ البته به شرط رعایت متقابل.» ولى نخست‌وزیر گفت: «ما تازه مى‌خواهیم امتیاز روزنامه‌هاى دیگر را هم لغو کنیم!» این جلسه ساعت 10 شب خاتمه یافت و با وجود سؤال زیر گوشى یکى از حاضران خاص این جلسه (غلامعلى فریور ـ وزیر صنایع و معادن ـ) از نخست‌وزیر که: «خوب حالا آقایان به خانه‌هایشان بروند؟» زندانیان تحویل معاون شهربانى کل کشور و راهى زندان شدند.[xvii]
[i]ـ روزنامه ملیون ـ ش 60 ـ 15/6/1340 ـ ص 4.
[ii]ـ بولتن خبرگزارى پارس محرمانه ـ ش 140 ـ 16/6/1340 ـ ص 2 تا 5.
[iii]ـ روزنامه کیهان ـ ش 5446 ـ 13/6/1340 ـ ص 16.
[iv]ـ همان ـ ش 5444 ـ 11/6/1340 ـ ص 16.
[v]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10594 ـ 13/6/1340 ـ ص 1و 17.
[vi]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10594 ـ 13/6/1340 ـ ص 1.
[vii]ـ روزنامه مرد مبارز ـ ش 401 ـ 15/6/1340ـ ص 1.
[viii]ـ روزنامه ملیون ـ ش 59 ـ 14/6/1340 ـ ص 4.
[ix]ـ روزنامه بورس ـ ش 39 ـ 13/6/1340 ـ ص 1.
[x]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10594 ـ 13/6/1340 ـ ص 20.
[xi]ـ روزنامه کیهان ـ ش 5446 ـ 13/6/1340 ـ ص 8.
[xii]ـ مجله ترقى ـ ش 973 ـ 13/6/1340 ـ ص 2 و 47.
[xiii]ـ روزنامه دیپلمات ـ ش 372 ـ 15/6/1340 ـ ص 4.
[xiv]ـ روزنامه ملیون ـ ش 60 ـ 15/6/1340 ـ ص 4.
[xv]ـ روزنامه مهر ایران ـ ش 1419 ـ 15/6/1340 ـ ص 4.
[xvi]ـ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات- رجال عصر پهلوى به روایت اسناد ساواک ج 7: سیدضیاءالدین طباطبایى ـ تهران-1381- ص 197و 198.
[xvii]ـ نجاتی، غلامرضا- شصت سال خدمت و مقاومت؛ خاطرات مهدى بازرگان ـ ج 2 ـ تهران- رسا- 1377- ص 380 تا 386
