شنبه 20 آبان 1340 / 2 جمادى‌الثانى 1381 / 11 نوامبر 1961
5 بازدید
بازداشت ابوالحسن ابتهاج
ساعت 45/8 صبح امروز ابوالحسن ابتهاج - مدیرعامل بانک ایرانیان - به دادسراى دیوان کیفر رفت. پس از اعلام حضور او، نامبرده به اتاق یکى از معاونین دادسراى دیوان کیفر هدایت شد و بازپرس پرونده، تحقیقات خود را شروع کرد. این کار مدت پنج ساعت ادامه داشت و یک ساعت‌ونیم بعدازظهر، قرار بازداشت ابتهاج صادر گردید.[i]
ابتهاج پس از صدور قرار بازداشت خود به خبرنگاران گفت: چون مجالى براى تکمیل تحقیقات من وجود نداشت، مرا بازداشت کردند. در مملکتى که دزدها آزادانه راه مى‌روند، من باید به زندان بروم. اتهام من آبادانی‌هاى خوزستان است. مثل اینکه اگر من امشب به منزل مى‌رفتم و فردا مى‌آمدم معلوم نمى‌شد چه خواهد شد. اکنون مرا به زندان شهربانى مى‌برند. حقیقتاً جاى محترمى است. زیرا در آنجا با جانى‌ها و دزدها سر و کار دارم. بازداشت من براى من شهرت ابدى نیست. دولت کنونى جشن‌هاى افتتاحیه سدها را مى‌گیرد و به آنها افتخار مى‌کند. دیگر نمى‌داند اینها کار من بوده و من را مانند یک دزد به زندان مى‌برد.[ii]
در کتاب خاطرات ابوالحسن ابتهاج آمده است: بازپرس آدم مفلوک و بیچاره‌اى بود به اسم عبدالله نصیرى که معلوم شد برادرزاده نعمت‌اله نصیرى - رئیس شهربانى وقت و رئیس بعدى سازمان امنیت - است. من قبل از شروع تحقیقات گفتم به شرطى به سؤال‌هاى شما جواب مى‌دهم که یک نسخه از پاسخ‌ها را به من بدهید. شرط من پذیرفته شد. معلوم شد سئوا‌ل‌ها قبلاً تهیه و به بازپرس داده شده است. چون در موقع خواندن گیر مى‌کرد. به هر حال از روى کاغذ سئوالات را مى‌خواند و از من جواب مى‌خواست و سعى مى‌کرد این عمل را طورى جلوه بدهد که من متوجه نشوم. نصیرى پرسید در مورد طرح‌هاى خوزستان شما به موجب چه مجوزى اختیارات خود را به یک عده خارجى واگذار کردید؟ منظور قرارداد با شرکت عمران و منابع بود. جواب دادم من اختیاراتم را به هیچ‌کس واگذار نکرده‌ام. پرسید: قبل از اینکه لیلیان تال و کلاپ را استخدام کنید، آیا تحقیقات لازم را در مورد آنها به عمل آوردید؟ جواب دادم: اگر اسم این اشخاص براى شما تازگى داشته باشد، دلیل بر این نیست که من آنها را نشناسم. لیلیان تال و کلاپ اشخاصى هستند که در نتیجه کارهاى عمرانى بزرگى که در امریکا انجام داده‌اند در سرتاسر دنیا شهرت پیدا کرده‌اند. در جواب سئوالى در مورد برنامه‌هاى عمرانى خوزستان گفتم پیشنهادم را به نخست‌وزیر وقت نشان دادم و پیشنهاد من در کمیسیون مشترک برنامه مجلسین که حق قانون‌گذارى داشت، مطرح شد و با حسن استقبال به تصویب رسید و اعتبارى به مبلغ پانصد میلیون ریال داده شد که بعد از امضاى قرارداد در اختیار آنها گذاشته شد. دو روز بعد وقتى شاه از سفر هندوستان برگشت آنها را به حضور او برده و معرفى کردم.
ابوالحسن ابتهاج تعریف مى‌کند: بعدازظهر 20 آبان [امروز] مرا به زندان موقت شهربانى بردند که نزدیک ساختمان اصلى شهربانى کل کشور بود و در اصل براى زندان ساخته نشده بود. زندان موقت متصل به زندان زنان بود و پنجره‌هاى آهنى زندان زنان از آن به خوبى دیده مى‌شد. جیغ و داد و سر و صداى زنهاى زندان مانع از یک لحظه استراحت مى‌شد. پس از اینکه مرا به زندان بردند، دیدم عده دیگرى هم آنجا هستند، من‌جمله [نصرت‌الله] منتصر - شهردار سابق تهران - و سرتیپ [روح‌الله] نویسى - رئیس هیئت مدیره شیلات شمال - زندانیان جمعا پانزده نفر بودند و همه به اتهام اختلاس و سوءاستفاده بازداشت شده بودند.[iii]
ملاقات شاه و نخست‌وزیر
ساعت 9 صبح امروز على امینى - نخست‌وزیر - در کاخ مرمر با شاه ملاقات کرد. این ملاقات قریب دو ساعت به طول انجامید. نخست‌وزیر مقارن ساعت 11 به کاخ نخست‌وزیرى مراجعت نمود و در جلسه فوق‌العاده هیئت دولت شرکت نمود. جلسه فوق‌العاده مدت یک ساعت‌ونیم به طول انجامید. در پایان جلسه، هادى اشترى - وزیر مشاور - گفت: در جلسه امروز درباره مسائل مهم کشور صحبت شد و هیچ‌گونه تصویب‌نامه‌اى مورد تصویب قرار نگرفت.[iv]
جلسه هیئت دولت در حضور محمدرضا پهلوى
امروز از ساعت 30/3 تا 5 بعدازظهر جلسه هیئت دولت در کاخ مرمر و با شرکت محمدرضا پهلوى تشکیل شد. در این جلسه، نخست‌وزیر گزارش اقدامات شش ماهه دولت و برنامه هایى را که براى آینده طراحى شده است، به اطلاع رساند و شاه پس از استماع گزارش، پیرامون مبارزه با فساد، انجام اصلاحات ادارى، برنامه‌هاى کشاورزى و وضع زندگى مردم دستورهایى داد.
پس از این جلسه، جلسه عادى هیئت دولت در کاخ نخست‌وزیرى تشکیل شد و تا ساعت 7 بعدازظهر ادامه داشت.[v]
سخنان نخست‌وزیر درباره ظلم جناح دست راست هیئت حاکمه به مردم
على امینى - نخست‌وزیر - قبل از جلسه هیئت دولت در حضور شاه در کاخ مرمر، گفت: این یک جلسه تاریخى خواهد بود، زیرا در این جلسه اتمسفر سیاسى آینده ایران و تکلیف مزاحمین معلوم خواهد شد.
از نخست‌وزیر سئوال شد اگر مخالفین شما صف واحدى تشکیل دهند و با شما مبارزه کنند، عکس‌العمل شما در مقابل آنان چیست؟ امینى گفت: من از دست هیچ کسى گله ندارم و فقط جناح دست راست هیئت حاکمه هستند که در گذشته مثل زالو خون مردم را مکیدند و هنوز هم مى‌خواهند آن کار را ادامه دهند. مخالفین من همین اشخاص هستند - ولى به خدا سوگند که من آنها را به آنجایى مى‌اندازم که عرب نى انداخت تا دیگر جرئت این کارها را نداشته باشند. [vi]
برنامه على امینى برای جلوگیری از فعالیت مزاحمین دولت
یکى از خبرنگاران، قبل از جلسه هیئت دولت به نخست‌وزیر گفت: مردم معتقدند که شما در وهله اول زمامدارى خود شدت عمل زیادى در کلیه امور نشان دادید، ولى بعد سست شدید. به نظر شما آیا آنها درست فکر مى‌کنند. نخست‌وزیر گفت: شاید هم درست باشد. ولى مى‌خواهم بگویم که از امروز به بعد نیز ما باز با همان شدت عمل و شاید هم با شدت بیشترى کار کنیم. وضع این جناح راست است که در این مملکت کمونیست و طرفدار جبهه ملى ایجاد مى‌کند.[vii]
متن مصاحبه‌اى که پس از جلسه هیئت دولت در کاخ مرمر و با شرکت شاه، با نخست‌وزیر به عمل آمده، چنین است.
س - در جلسه هیئت دولت در حضور شاه چه مسائلى مطرح شد؟
ج - در جلسه هیئت دولت در پیشگاه شاه اقدامات دولت در شش ماه گذشته و برنامه‌هایى که براى آینده وجود دارد به عرض رسید. شاه کلیه این برنامه‌ها را تصویب کرد. این برنامه‌ها که در اجراى منویات شاه تنظیم و اجرا مى‌گردد عبارت است از اصلاحات ارضى، مبارزه با فساد، بهبود وضع مالى و اقتصادى کشور. برنامه‌اى که براى بهبود اقتصادى مردم تهیه شده در چند ماده است و در واقع برنامه دولت، برنامه شبه انقلاب است. چون اکنون پیچ و مهره دولت قدرى محکم شده و این برنامه‌ها به شدت اجرا مى‌گردد.
س - درباره انتخابات چه تصمیمى گرفته شد؟
ج - درباره انتخابات کرارا گفته شده است تا محیط سالمى به وجود نیاید، انتخابات انجام نخواهد شد. اکنون ما برنامه‌هاى دولت را اجرا مى‌کنیم و هر وقت محیط مساعد شد، انتخابات صورت خواهد گرفت. س - درباره فعالیت مخالفین چه تصمیمى اتخاذ گردید؟
ج - البته اگر فعالیت مزاحمین مضر تشخیص داده شود، جلو آن گرفته خواهد شد و دولت در این باره نیز برنامه‌اى دارد.[viii]
گِله از عدم توجه کافى به هیئت آموزشى دانشگاه
امروز دانشگاه تهران نامه‌اى براى نخست‌وزیر نوشت و در آن از عدم توجه کافى به هیئت آموزش دانشگاه در مورد تأمین اضافه حقوق آنها تلویحاً اظهار گله نمود.
در این باره، یک مقام مطلع به خبرنگار روزنامه کیهان گفته است که امسال از بودجه دانشگاه در حدود چهار میلیون تومان کم شده است و اگر دولت همین مبلغ را به دانشگاه مسترد دارد، دانشگاه قادر به پرداخت اضافه حقوق هیئت آموزشى خواهد بود.[ix]
حل نشدن مشکل کشاورزی با اصلاحات ارضی
در شماره این هفته مجله تهران اکونومیست که امروز منتشر شده با هوشنگ رام - مدیرعامل بانک عمران - گفت‌وگو شده است. او گفته است: اصولاً مشکل کشاورزى کشور ما مشکلى نیست که اصلاحات ارضى آن را حل کند. وانگهى مالکیت آن چنان دامنه‌اى ندارد که برنامه‌هاى کشورهاى توسعه یافته را بدون توجه به شرایط کشور خودمان به کار نبریم یا به این موضوعات رنگ سیاسى داده، اصول فنى و اقتصادى را زیرپا بگذاریم. اصولاً اقدامات دو، سه سال اخیر درباره تقسیم اراضى اگر باعث تقلیل محصول نشده باشد، محصول و سرمایه - گذارى در کشاورزى را افزایش نداده است. در حالى که به عقیده اینجانب اکنون مشکل کشور ما محصول کشاورزى و عدم توجه به کشاورزى و کشاورزان و وجود مقررات غلط است که به ضرر آنها تمام مى‌شود و مردم آینده زمین‌دارى را نمى‌دانند چیست. امروز شرایط کشاورزى ما طورى است که سرمایه‌گذارى و کار در اکثر رشته‌هاى دیگر مفیدتر از رشته کشاورزى است و در واقع منافع هفتاد درصد از سکنه کشور که کشاورزند، به واسطه قوانین و مقرارت غیرمساعد دستخوش منافع سى درصد از جمعیت کشور که شهرنشین هستند، قرار مى‌گیرد و به همین جهت است که محصول کم است و نه مالک راضى است، نه زارع. بنابراین باید درد کشاورزى کشور را مداوا کرد.
هوشنگ رام در ادامه گفت‌وگو ده پیشنهاد درباره مداواى درد کشاورزى کشور عنوان کرده است.[x]
مانور دریایى سنتو
مانور دریایى سنتو به نام میدلینگ چهارم، امروز با شرکت واحدهایى از ایران، پاکستان، انگلیس و امریکا و در سواحل کراچى آغاز شد.[xi]
هدف این تمرین تاکتیکى، ازدیاد قدرت عمل مشترک سنتو براى دفاع دریایى ممالک منطق‌هاى سنتو است. این مانور دو هفته ادامه دارد.[xii]
بی‌اطلاعی نخست‌وزیر از بازداشت ابوالحسن ابتهاج
امشب نخست‌وزیر در پاسخ به سئوال خبرنگاران درباره بازداشت ابوالحسن ابتهاج، گفت: من به هیچ‌وجه از بازداشت آقاى ابتهاج خبر نداشتم. این کار مربوط به دادگسترى است و البته اگر کسى از نظر قانون خطاکار باشد، من نمى‌توانم هیچ‌گونه نظرى داشته باشم.
على امینى همچنین گفت که بین او و ابتهاج اختلافى وجود ندارد.[xiii]
اما ابوالحسن ابتهاج در خاطراتش گفته است: عقیده من این است که بازداشت من بدون توافق شاه و نخست‌وزیر امکان‌پذیر نبود.[xiv]
[i]ـ روزنامه مرد مبارز ـ ش 448 ـ 21/8/1340 ـ ص 4.
[ii]ـ روزنامه ملیون ـ ش 105 ـ 21/8/1340 ـ ص 1.
[iii]ـ عروضی، علیرضا - خاطرات ابوالحسن ابتهاج ـ ج 2 – تهران – علمی – 1371- ص 491 تا 495.
[iv]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10652 ـ 20/8/1340 ـ ص 20.
[v]ـ همان ـ ش 10653 ـ 21/8/1340 ـ ص 1. (شرح دستورهاى محمدرضا پهلوى در جلسه با دولت چند روز بعد به فرمان تبدیل شد. روزشمار 23 آبان 1340 را بخوانید.)
[vi]ـ همان.
[vii]ـ روزنامه کیهان ـ ش 5504 ـ 20/8/1340 ـ ص 1.
[viii]ـ مجله خواندنى‌ها ـ ش 16 ـ 23/8/1340 ـ ص 2 و 50.
[ix]ـ روزنامه کیهان ـ ش 5504 ـ 20/8/1340 ـ ص 7.
[x]ـ مجله تهران اکونومیست ـ ش 433 ـ 20/8/1340 ـ ص 8 و 9.
[xi]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10654 ـ 22/8/1340 ـ ص 1.
[xii]ـ همان ـ ش 10652 ـ 20/8/1340 ـ ص 20.
[xiii]ـ همان ـ ش 10653 ـ 21/ ـ 21/ 8/1340 ـ ص 17.
[xiv]ـ عروضی، علیرضا - خاطرات ابوالحسن ابتهاج ـ ج 2 – تهران – علمی – 1371- ص 520.
