چهارشنبه 13 اردیبهشت 1340/ 17 ذىالقعده 1380/ 3 مه 1961
7 بازدید
تمهیدات ساواک براى مراسم چهلم آیت‌الله العظمى بروجردى
امروز ساواک مرکز در نامه‌اى به ساواک قم نوشت:
«از تهران و سایر شهرستآن‌ها به طور قطع عده زیادى در مراسم چهلم فقید سعید آیت‌الله بروجردى شرکت خواهند نمود. على‌هذا ضمن تماس با فرماندار و سایر مقامات انتظامى، از هم‌اکنون طرح مقتضى تهیه و پیش‌بینى لازم نموده، نتیجه را اعلام دارند.»[i]
این نامه و نامه دیگرى که امروز از ساواک تبریز به ساواک تهران ارسال شد،[ii] نشان مى‌دهد که سازمان اطلاعات و امنیت کشور، تصمیم‌گرفته است شرایط برگزارى این مناسبت (مراسم چهلم آیت‌الله العظمى سید حسین بروجردى) را به دقت زیر نظر بگیرد.
ادعای جعفر شریف‌امامى ـ نخست‌وزیر ـ درباره توطئه علیه او
جعفر شریف‌امامى ـ نخست‌وزیر ـ مى‌گوید:
«صبح [امروز] ساعت هفت پشت میز کارم بودم، تلفن کردم به [نعمت‌الله] نصیرى [رئیس شهربانى]. صبح زود آنجا نبود. بعد هفت‌وربع و هفت‌ونیم شد و با او تماس گرفتم. گفتم: «آمبولانس فرستادید که جنازه [ابوالحسن خانعلى ـ دبیر کشته شده در میدان بهارستان تهران] را ببرند؟» گفت: «فرستادیم آمبولانس پیدا کنند و آمبولانس هنوز گیر نیامده است.» از این حرف‌ها من تعجب کردم. هفت و سه ربع شد و بعد ساعت هشت [صبح] که [نصیرى] گفت: «معلمین آمده‌اند دور جنازه و دیگر مشکل است که ما جنازه را از دست‌شان بگیریم، مگر اینکه زدوخوردى بکنیم.» گفتم: «نه، دیگر کارى نداشته باشید. بگذارید هر کارى که مى‌خواهند آزادانه بکنند و دیگر ممانعتى هم نکنید.» اطمینان پیدا کردم به اینکه دسیسه‌اى [علیه نخست‌وزیر کشور] در کار است و من بی‌خود تقلا مى‌کنم. بارى جمعیت از خیابان پهلوى راه افتاد به سمت شمال و در سه‌راه شاه مى‌رفت سمت مجلس. موقعى که مى‌رفتند، [حسن] علوى‌کیا ـ قائم مقام سازمان اطلاعات و امنیت کشور در امور داخلى ـ به من تلفن کرد که یک افسر خارجى سوار جیپ است و مى‌آید با افرادى در جمعیت تماس مى‌گیرد. گفتم: «آن افسر را توقیف بکنید.» بعد پرسیدم که توقیف کردید آن شخص را؟ گفت: «نه، او رفت و نشد.» من دیدم اصلاً جریانى است [که] خارج از اختیارات من دارد صورت مى‌گیرد. اسم من نخست‌وزیر است با داشتن مسؤولیت، ولى هیچ در این مسائل اثرى ندارم. آنچه باید بشود، خودش مى‌شود...»[iii]
تشییع پیکر ابوالحسن خانعلى بر دوش فرهنگیان و دانشجویان
صبح امروز به تدریج دستجات معلمین به طرف مسجد اسکندرى روانه شدند. معلمین زن غالباً لباس‌هاى مشکى بر تن داشتند و اکثر آموزگاران و دبیران، بدون کراوات و با علامت سیاه بودند. رفته‌رفته دستجات دانشجویان و دانش‌آموزان نیز به طرف مسجد اسکندرى آمدند و تعداد جمعیت هر لحظه فزونى مى‌یافت. چون تعداد شرکت کنندگان در مراسم تشییع جنازه ابوالحسن خانعلى بسیار زیاد بود، خیابآن‌هاى لاله‌زار نو، اسلامبول، چهارراه مخبرالدوله و قسمتى از خیابان سعدى و بعداً خیابان شاه به کلى بسته شده، عبور و مرور غیرممکن گردید. جنازه خانعلى در حالى‌که دانشجویان و فرهنگیان دسته‌هاى گل و پلاکاردهاى متعدد با خود حمل مى‌کردند، روى دوش به حرکت درآمد. قرار شد معلمین و تشییع کنندگان، هنگام حمل جنازه از مسجد اسکندرى فقط به ذکر لااله‌الاالله اکتفا کنند و شعارى ندهند.[iv]
شعار معلمین در تشییع پیکر خانعلی؛ معلم نان مى‌خواهد، نه گلوله
جمعیت تشییع‌کننده به آرامى و در یک خط طولانى به طرف خیابان شاه حرکت کرد.[v] معلمین حامل شعارهایى بودند که در آن‌ها مطالبى دایر بر خواست‌هاى حقوق صنفى معلم عنوان شده بود و ضمناً عکس بزرگى از خانعلى به وسیله دو نفر از معلمین زن حمل مى‌شد. بین شعارها این جملات جلب نظر مى‌کرد:
شعار ما سکوت و حفظ نظم و آرامش است.
دولت مهندس شریف‌امامى باید استعفا بدهد.
معلم نان مى‌خواهد نه گلوله.
دکتر ابوالحسن خانعلى، انتقام خون تو را خواهیم گرفت.
سیماى درخشان خانعلى الهام‌بخش مبارزات پى‌گیر ما خواهد بود.
قسم به خون سرخ تو، قسم به رنج مادرت، قسم به اشک خواهرت، که ما ز دشمنان تو، کشیم انتقام تو.[vi]
قطع‌نامه معلمین و دانشجویان پایتخت در تشییع پیکر خانعلی
ساعت یک بعدازظهر جنازه خانعلى به مسجد سپهسالار رسید و از آنجا توسط عده کثیرى از معلمین و بستگان او به ابن‌بابویه برده شد و در آنجا دفن گردید.
در میدان بهارستان، نماینده معلمین پایتخت و دانشجویان دانشگاه تهران سخنرانى کرد و پس از تصویب قطع‌نامه‌اى، جمعیت متفرق شد. این قطع‌نامه شامل چهار ماده بود:
1ـ استعفاى دولت شریف‌امامى 2ـ مجازات مسببین حوادث روز سه‌شنبه و تعقیب فورى قاتل خانعلى 3ـ استرداد لایحه اشل حقوق معلمین و اجراى طرح باشگاه مهرگان 4ـ رفع اهانت از معلمین و کسانى که بدون مجوز قانونى توقیف شده بودند.[vii]
درخواست مادر ابوالحسن خانعلى برای تقاضای مجازات قاتل پسرش
آخر وقت ادارى امروز، مادر ابوالحسن خانعلى در دادگسترى حضور یافت و با بهروز افشار ـ دادستان تهران ـ ملاقات کرد. «در این ملاقات مادر خانعلى از دادستان تهران تقاضاى دستگیرى و مجازات سریع قاتل را نمود. دادستان تهران به مادر خانعلى قول داد که با کمال دقت این قضیه را شخصاً تعقیب خواهد کرد.»[viii]
انتخاب دوباره محمدعلى ممتاز به وزارت دادگسترى
ساعت پنج بعدازظهر امروز جلسه هیئت دولت در کاخ نخست‌وزیرى، به ریاست جعفر شریف‌امامى تشکیل شد. جلسه دولت تا ساعت هشت و ربع ادامه داشت. در این جلسه محمدعلى ممتاز وزیر دادگسترى شرکت داشت. ظاهراً ممتاز پس از رفع کدورت، مجدداً پست وزارت دادگسترى را برعهده گرفته است.[ix] البته ظاهراً وزیر بهدارى هنوز استعفاى خود را پس نگرفته است.[x]
[i]ـ قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک جلد اول: زمینه‌ها ـ ص 305.
[ii]ـ همان ـ ص 306.
[iii]ـ خاطرات جعفر شریف‌امامى ـ ص 236و237.
[iv] - روزنامه کیهان - ش 5347 - 13/2/1340 - ص15
[v]ـ همان.
[vi] - مجله تهران مصور ـ ش 923 ـ 22/2/1340 ـ ص 5 و 6.
[vii] - همان.
[viii]ـ همان.
[ix]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10495 ـ 14/2/1340 ـ ص 1.
[x]ـ همان ـ ص 21.
