پنج‌شنبه 28 تیر 1341 / 16 صفر 1382 / 19 ژوئیه 1962
6 بازدید
انتصاب اسدالله علم به سمت نخست‌وزیری
امروز رسماً اعلام شد که امیر اسدالله علم را شاه مأمور تشکیل کابینه جدید کرد. علم امروز دو بار به کاخ سفید سعدآباد رفت و در دفعه دوم فرمان تشکیل کابینه را از شاه گرفت. متن فرمان بدین شرح است: «جناب اسدالله علم نظر به اعتمادی که به لیاقت و شایستگی شما داریم به موجب این دستخط به سمت نخست‌وزیر منصوب [می‌شوید] و مقرر می‌داریم که در تعیین هیئت وزیران مطالعه لازم به عمل آورده و نتیجه را به اطلاع ما برسانید. کاخ سفید سعدآباد به تاریخ 28 تیرماه 1341»[1]. اسدالله علم پس از گرفتن فرمان تشکیل کابینه، مطالعات خود را برای انتخاب اعضای کابینه آغاز کرد. گفته می‌شود که وی عده‌ای از همکاران خود را از میان اعضای حزب مردم و عده‌ای را از میان وزرای کابینه دکتر امینی انتخاب می‌کند. محافل نزدیک به علم اظهار داشتند با توجه به روابط حسنه‌ای که بین علم و دکتر امینی بوده، ممکن است علم در انتخاب اعضای کابینه خود با دکتر امینی مشورت کند. این محافل اظهار می‌دارند برنامه دولت علم تقریباً همان برنامه‌ای است که چندی پیش به صورت قطعنامة حزب مردم انتشار یافت. در آن قطعنامه اعلام شده بود که حزب مردم طرفدار شروع انتخابات و موافق با اجرای برنامه اصلاحات ارضی است. در قطعنامه مزبور دربارة تجدیدنظر در حقوق کارمندان و کارگران پیش‌بینی‌های لازم شده است. در مورد پیمان‌های دفاعی در آن قطعنامه تأکید شده بود که اگر اطمینان حاصل می‌شد که هیچ دولت مقتدری به هیچ عذر و بهانه‌ای به سر حدات ایران تجاوز نمی‌کرد، یقیناً این کشور وارد پیمان‌های تدافعی منطقه‌ای نمی‌شد.[2]
بازتاب خبر نخست‌وزیری اسدالله علم در رسانه‌ها
انتخاب اسدالله علم به نخست‌وزیری بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها و خبرگزاری‌های داخلی و خارجی و محافل سیاسی داشت. خبرگزاری یونایتدپرس در این باره نوشت: محمدرضا شاه پهلوی امروز اسدالله علم وزیر سابق 43 ساله را مأمور تشکیل کابینه جدید ایران کرد تا با این انتصاب، بحرانی را برطرف کند که منشأ آن کمک‌های آمریکا به ایران بوده است. علم که در دوره‌های قبل نیز چندین مرتبه در کابینه‌های دولت وزیر بوده است، بعد از دکتر امینی که دیروز استعفا کرد به نخست‌وزیری رسید. دکتر امینی گفت که علت استعفای او ناراحتی مزاجی و موانع مالی است و افزود؛ این اشکالات بیشتر به خاطر کافی نبودن کمک‌های ایالات متحده به ایران به وجود آمده است. علم و امینی با هم دوست نزدیک‌اند و از قرار اطلاع امینی در موقع ترک پست نخست‌وزیری پیشنهاد نخست‌وزیری علم را به شاه کرده است. قبل از آنکه امروز نخست‌وزیری علم اعلام شود، نامبرده در کاخ مرمر دوبار شرفیاب گردید. علم به محض خروج از کاخ مرمر فوراً مطالعات خود را درباره تشکیل دولت آغاز کرد تا بتواند قبل از آنکه پادشاه ایران سفر پنج روزه رسمی خویش را به کشور افغانستان آغاز کند کابینه خود را معرفی نماید. علم از دوستداران غرب شناخته می‌شود و معتقد است که ایران باید در پیمان‌های دفاعی نظیر سنتو و پیمان‌های دوجانبة دفاع با ایالات متحده شرکت داشته باشد. بعضی از افراد کابینة دولت امینی نیز ممکن است در کابینة جدید علم شرکت داشته باشند. علم خود یکی از مالکین ایران بوده و طرفدار اجرای اصلاحات ارضی است. وی قبل از اینکه مأمور تشکیل کابینه شود ریاست بنیاد پهلوی را به عهده داشت و اداره امور اموال شاه به عهده او بود. علم یکی از دوستان نزدیک شاهنشاه و یکی از طرفداران بزرگ اوست.[3]
انتشار زندگینامه اسدالله علم در روزنامه اطلاعات
روزنامه اطلاعات با اعلام خبر انتصاب اسدالله علم به نخست‌وزیری، زندگی‌نامة او را چنین درج کرد: «نخست‌وزیر جدید در سال 1298 شمسی در بیرجند متولد شد. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در بیرجند به پایان رسانید و سپس وارد دانشکده کشاورزی کرج شد و از این دانشکده در رشته مهندسی کشاورزی فارغ‌التحصیل شد. آقای امیراسدالله علم فرزند مرحوم محمد ابراهیم است. آقای علم به مناسبت علاقه فراوان به امور کشاورزی و اقتصادی مدت‌ها در آمریکا به مطالعاتی در این رشته پرداخته است و در سال 1331 برای اولین بار به عنوان نماینده ایران در کنگره زمین‌داری که در آمریکا تشکیل شده بود شرکت نمود. وی در سال 1318 با دختر آقای قوام‌الملک شیرازی ازدواج کرد و اکنون دارای دو دختر به نام‌های رودابه و ناز است. پس از بازگشت از آمریکا اولین شغلی که به وی ارجاع گردید فرمانداری کل سیستان و بلوچستان بود. در کابینه آقای ساعد وزیر کشور شد و در کابینه‌های منصور‌الملک، سپهبد رزم‌آرا و علاء وزارت کشور و کشاورزی و کار را به عهده گرفت. آقای علم به اتفاق عده‌ای از دوستان و همفکران خود در زمان نخست‌وزیری آقای دکتر اقبال، حزب مردم را تأسیس کرد و سپس به سمت دبیر کل حزب مردم انتخاب گردید. نخست‌وزیر جدید معتقد است؛ بهترین راه اصلاح و بهبود وضع کشور همانا اقداماتی است که از طرف شخص شاهنشاه به کرّات توصیه می‌شود که از آن جمله، تقسیم و فروش املاک است...»[4]
اصلاح سخنان امینی درباره آمریکا
به نوشتة مطبوعات، علی امینی صبح امروز در مصاحبه‌ای با خبرنگاران خارجی مقیم تهران و نمایندگان خبرگزاری‌های خارجی در تهران و نیز خبرنگاران جراید داخلی، سخنان دیروزش را دربارة عدم حمایت مالی آمریکا از کابینه‌اش اصلاح کرد و گفت: «من امروز در کیهان اینترنشنال مطلبی دیدم که لینکلن وایت (سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا) از من گله کرده است. در حالی‌که فکر می‌کنم اظهارات من سوءتعبیر شده است و آقایان در نحوه مخابره آن سلیقة بخصوصی به خرج داده‌اند در نتیجه قسمتی از اظهارات من تحریف شده و منجر به ایجاد این سوءتفاهم گردیده است. من همان‌طور که گفتم از دولت آمریکا هیچ‌گونه گله‌ای ندارم بلکه انتظار کمک بیشتری را داشتم، چون رکود فعلی دولت ایران ایجاب می‌کند که کمک بیشتری به ایران شود نه اینکه کمک 30میلیون دلاری سال گذشته هم قطع شود. جمع کمکی که به طور کلی به این دولت شده است در این مدت 63میلیون دلار بوده است... البته من به سهم خودم از این تسهیلات که آمریکا برای ما قائل شده است تشکر می‌کنم و باید اضافه کنم که واقعاً ما از آنان طلبی نداریم. بنابراین اگر من گله‌ای کردم، گله دوستانه بوده که ما در یک موقع خاصی هستیم و آقایان می‌دانند که همیشه در موقع بحران توقع کمک بیشتری است و اصرار من برای کمک به بودجه از این جهت بوده است. البته تجهیزاتی که آمریکا به ارتش ما می‌دهد و کمکی که از این بابت به ما می‌کند برای ما پرارزش است و اگر ما می‌خواستیم این تجهیزات را خودمان تهیه کنیم می‌بایستی مبالغ زیادی بابت آن می‌پرداختیم... حالا اگر سوءتفاهمی شده من واقعاً متأسفم و همیشه سعی کرده‌ام اظهار قدردانی کنم».[5]
اعتراض آیت‌الله طالقانی به دستور دولت
به گزارش مأمور ساواک، آیت‌الله طالقانی واعظ و امام جماعت مسجد هدایت ضمن سخنرانی مذهبی خود که ساعت 45:20 امروز ایراد کرد. اظهار داشت: «قرار بود در این محل، روز شنبه برای شهدای سی‌ام تیر مجلس فاتحه‌ای برگزار شود. ولی الساعه یادداشتی به دستم رسید که به دستور دولت فردا و پس‌فردا که مصادف با روز 30 تیر است مسجد تعطیل و برگزاری مراسم ممنوع است». براساس آن گزارش، نامبرده در پایان صحبت‌های خود اظهار نمود ای دولت تازة علم با عقل باش.[6] هر کس چند روز می‌آید و یک نوع بازی سر مردم درمی‌آورد. خانه خدا که حریم مسلمان‌ها می‌باشد نبایستی بسته شود. ما که نمی‌خواستیم کار خلافی بکنیم ما می‌خواستیم برای مردمی که در راه حق و حقیقت کشته شدند مجلس فاتحه بگیریم. ولی این آقای علم که هنوز به جایی نرسیده دستور تعطیل و بستن مسجد می‌دهد. معلوم است که عمر این دولت هم چند روزی بیشتر نیست...»[7]
علی امینی در کاخ نخست‌وزیری
دکتر علی امینی امروز از ساعت 6 تا 14 در کاخ نخست‌وزیری مشغول کار بود، معاونان وزارتخانه‌ها با وی ملاقات کردند و به رتق و فتق امور پرداختند. وی با حضور در جلسة معاونان با آنان خداحافظی کرد. پس از آن با دکتر آموزگار و دکتر گودرزی هم گفتگو کرد و سپس از کاخ نخست‌وزیری خارج شد. او در پاسخ به این سؤال که آیا به سفر می‌روید یا خیر، گفت: من باید بمانم و در کارها به دوستمان آقای علم کمک کنم و راهنمایی نمایم و با ایشان مشورت کنم.[8]
مصاحبه حسن ارسنجانی با روزنامه کیهان
دکتر حسن ارسنجانی در مصاحبه‌ای با خبرنگار روزنامه کیهان گفت: «راهی را که ما برای اجرای قانون اصلاحات ارضی در ایران پیش گرفته‌ایم راهی است که به عقب برنخواهد گشت و من معتقد هستم دولتی که روی کار می‌آید اگر کار اجرای قانون را متوقف سازد خیانت به مملکت خواهد کرد. ممکن است عده معدودی از مالکان، نفهمیده از متوقف شدن قانون خوشحال شوند، ولی باید دانست که عده زیادی از مالکان وطن‌پرست در راه اجرای قانون و زمین‌دار شدن زارعین با ما همکاری صمیمانه‌ای داشتند و داوطلبانه املاک خود را جهت تقسیم در اختیار ما گذاشتند. در هر صورت باید اول حساب زندگی 15 میلیون از افراد مملکت را کرد و به اعتقاد من کار اقتصاد مملکت بدون اجرای قانون اصلاحات ارضی سر و سامانی نخواهد یافت[9]».
اولین مصاحبه امیراسدالله علم به عنوان نخست‌وزیر
امیراسدالله علم (نخست‌وزیر جدید ایران) امروز در مصاحبه‌ای اختصاصی به خبرنگار یونایتدپرس اظهار داشت که دولت وی نیز به طور کلی همان سیاست دولت دکتر امینی را در پیش خواهد گرفت. علم گفت که دولت وی نیز دقیقاً همان برنامه شش ماده‌ای را که چهارده ماه پیش هنگام روی کار آمدن دولت امینی از طرف شاه تعیین شده بود اجرا خواهد کرد. این برنامه شش ماده‌ای شامل تثبیت اوضاع اقتصادی کشور و اجرای برنامه اصلاحات ارضی است. علم در عین حال که اعتقاد خود را به سخت‌گیری دقیق برای بهبود اوضاع اقتصادی کشور تشریح می‌کرد، خاطرنشان نمود که ممکن است از لحاظ واردات کالاهای اساسی از خارج اندکی ارفاق و تخفیف قائل شود. علم در مصاحبه خود با خبرنگار یونایتدپرس که اولین مصاحبه‌اش بعد از انتصاب به نخست‌وزیری بود، اظهار داشت دولت وی نیز یکی از دوستان استوار آمریکا باقی خواهد ماند و تعهدات خود را در قبال غرب از طریق پیمان‌های مورد شرکت ایران اجراء خواهد کرد. علم افزود که ایران به طور قطع به عضویت خود در سازمان پیمان مرکزی ادامه خواهد داد.[10]
نظر مساعد شوروی به امیراسدالله علم
به گزارش خبرگزاری فرانسه، اظهار عقیده می‌شود که نظر مقامات شوروی نسبت به علم، مساعد‌تر از نظر آن مقامات نسبت به دکتر امینی خواهد بود. زیرا از نظر مقامات شوروی، دکتر امینی تقریباً روابط خود را با آنان از چند ماه پیش قطع کرده بود. همچنین در سیاست خارجی یکی از مهمترین وظایف دولت جدید بدون شک برقرار کردن روابط مجدد و اعتماد متقابل بین ایران و آمریکاست که اخیراً بر اثر مذاکرات تلخ و شیرینی که دربارة کمک آمریکا میان دکتر امینی و وزارت امور خارجه ایالات متحده درگرفت این روابط تیره شده است. در سیاست داخلی، حزب مردم که علم همچنان رهبری آن را به عهده دارد طرفدار شروع انتخابات است.[11]
کنفرانس مطبوعاتی وزیر‌خارجه ترکیه در ایران
عصر امروز جمال ارکین (وزیر امور خارجه ترکیه) در یک کنفرانس مطبوعاتی مجدداً دعوت رئیس جمهوری ترکیه از محمدرضا پهلوی را برای مسافرت به آنکارا اعلام کرد و گفت شاه این دعوت را قبول کرده است. در کنفرانس مطبوعاتی مزبور که در سفارت کبرای ترکیه ترتیب داده شده بود، گروهی از مدیران و نویسندگان داخلی و خبرنگاران خارجی شرکت داشتند. وی در این کنفرانس علاوه بر اشاره به موضوع مذاکرات خود با مقامات دولت ایران، دربارة توسعه روابط دوستانه ایران و ترکیه سخن گفت و درباره توسعه این روابط اظهار امیدواری کرد.[12]
ارسال اسناد قرارداد جان مولم به دادگاه سوئیس
به نوشته روزنامه کیهان، امروز کسب اطلاع شد که قسمتی از پرونده جان مولم به جهت دفاع به دادگاه سوئیس ارسال شد. شرکت جان مولم انگلیسی که با سازمان برنامه قرارداد راهسازی داشت به دنبال لغو این قرارداد از سوی سازمان برنامه، به دادگاه سوئیس شکایت برد. نمایندگان قضایی ایران برای رد ادعای شرکت جان مولم بخشی از اسناد موجود در پرونده شرکت جان مولم را خواستند تا به سوئیس ارسال شود و اسناد مزبور امروز به سوئیس ارسال شد.[13]
[1]ـ روزنامه مهر ایران، ش 1625، 30/4/1341، ص 1.
[2]ـ روزنامه کیهان، ش 5704، 28/4/1341، ص 1 و 13.
[3]ـ همان.
[4]ـ روزنامه اطلاعات، ش 10852، 28/4/1341، ص 1 و 17.
[5]ـ روزنامه کیهان، ش 5704، 28/4/1341، ص 13.
[6]ـ فصلنامه یاد، ش 31 و 32، سال هشتم، تابستان و پاییز 1372، ص 170.
[7]ـ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج 29، آیت‌الله سیدمحمود طالقانی (1)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1381، ص 215 و 213.
[8]ـ روزنامه کیهان، ش 5704، 28/4/1341، ص 1 و 13.
[9]ـ همان.
[10]ـ روزنامه اطلاعات، ش 10852، 30/4/1341، ص 1.
[11]ـ همان، ص 19.
[12]ـ روزنامه کیهان، ش 5707، 2/5/1341، ص 1 و 15.
[13]ـ همان، ش 5705، 30/4/1341، ص 16.
