پنج‌شنبه 10 آبان 1341 / 3 جمادى الثانى 1382 / 1 نوامبر 1962
3 بازدید
اعتراض عمومى علیه تصویب‌نامه دولت
صبح امروز در قم و تهران مراسم سوگوارى حضرت زهرا(س)، به حرکت اعتراضى روحانیون و مردم تبدیل شد. در تهران، به‌رغم نظر آیت‌اللّه خمینى مراسم مسجد عزیزاللّه برگزار شد و در اعتراض به لایحه دولت، بازار تهران را به تعطیلى کشاند.[1] در این مجلس ابتدا آقاى فلسفى و شیخ عباسعلى اسلامى در حضور آیت‌اللّه بهبهانى و آیت‌اللّه خوانسارى منبر رفتند و شرح جامعى از ماجراى تصویب‌نامه بیان کردند. سپس آیت‌اللّه بهبهانى «در حالیکه زیر بغل ایشان را گرفته بودند به منبر رفته و در میان بهت و سکوت عمومى اظهار داشتند: "روحانیت با دولت جنگ ندارد که اگر آقاى نخست‌وزیر حرف خود را پس بگیرد مایه شکست باشد. تصویب‌نامه‌اى از هیئت دولت گذشته، علما مى‌گویند این مخالف اصول مقدس اسلام و قانون اساسى است خوشبختانه اعلیحضرت هنوز توشیح نکرده‌اند، دولت هم باید گوش کند و آن را اصلاح نماید تا تشنج و سروصدا فرونشیند».[2]
در قم نیز هزاران تن از مردم در مراسم سوگوارى مسجد امام شرکت کردند. تمام صحن و شبستان‌ها و حتى پشت بام مسجد و خیابان‌هاى اطراف پر از جمعیت بود.[3] در این مراسم نخست، محمد آل‌طه سخنرانى کرد. وى با نقل مباحثه ابن‌عباس با معاویه در مدینه که او را از تأویل قرآن باز مى‌داشت، گفت حالا آقاى علم مى‌خواهد تأویل قرآن را از ما بگیرد و خطاب به وعاظ و مبلغین مى‌نویسد: «وظیفه شرعیه آقایان است که فصاحت و بلاغت خود را در این راه به کار ببرند». طه در پایان مراسم اعلامیه وعاظ تهران را براى حاضران خواند.[4]
بعدازظهر امروز، مراسم سوگوارى دیگرى در مسجد اعظم قم برگزار شد. در این مراسم که همچون صبح جمعیت زیادى را به سوى خود کشاند، ابتدا آقاى مکارم شیرازى به سخنرانى پرداخت و پس از ذکر مقدمه‌اى درباره جایگاه زن در حقوق اسلام، بر روند تصویب لایحه دولت و محتواى آن انتقاداتى وارد ساخته و گفت این مصوبه هم از نظر قانون خدا و هم از نظر قانون اساسى و هم از نظر افکار عمومى نادرست است.[5]
سخنران بعدى مسجد اعظم، واعظ مشهور، انصارى قمى بود. وى گفت: ملت ایران هنوز روحى قوى دارد. هنوز پشتیبان قرآن و اوامر مراجع تقلیدشان هستند. اگر وقتى خلاف قرآن یا مقررات قانونى جلو بیاید، باز ملت زنده ایران به پناهگاه خودشان به قم و مراجع قم به پیشوایان مذهبى و مقلدشان مراجعه مى‌کنند.[6]
مراسم دیگرى نیز در مدرسه فیضیه برگزار گردید و در آنجا آقاى مروارید واعظ، منبر رفت.[7]
انعکاس جهانى اعتراض مردم علیه مصوبه دولت
اعتراض‌هاى مطرح‌شده در مراسم تهران و قم و برخى شهرستان‌ها انعکاس جهانى یافت. خبرگزاری‌هاى فرانسه و آلمان گزارش دادند در مراسم پنج‌شنبه «عده‌اى از رهبران مذهبى، سیاست دولت ایران را مخصوصاً درباره حق رأى زنان و اصلاحات ارضى به سختى مورد حمله قرار دادند». بر پایه این گزارش‌ها که مسایل روز ایران در آن با هم خلط شده، یکى از استادان علوم مذهبى گفت یک نفر مسلمان نمى‌تواند نماز خود را روى زمینى بخواند که با زور، مالک آن شده است».
در بخش دیگرى از همین گزارش تأکید شده مخالفت رهبران مذهبى در این مورد یکنوع اقدام احتیاطى است زیرا این طرح هنوز تصویب نشده است و معلوم نیست که کى و چگونه اجرا خواهد شد.[8] آسوشیتدپرس نیز تجمع امروز را اولین تظاهرات مخالفان دولت برشمرد که از پنج ماه پیش تاکنون بى‌سابقه بوده است.[9]
درخواست نخست‌وزیر از علما و مراجع
نخست‌وزیر طى تلگرافى در پاسخ به اعتراض علما و وعاظ تهران گفت: این الزامات بین‌المللى است و ما ناچاریم که الزامات بین‌المللى را حتماً اجرا کنیم و خوب است آقایان خطبا و وعاظ، مردم را در این زمینه‌ها ارشاد بفرمایند.[10]
ادامه جلسات علما و مراجع در قم
شهربانى قم به مرکز گزارش داد که جلسات «عده‌اى از آیات عظام و علما طراز اول قم» هر شب «به طور محرمانه و محدود» در منزل یکى از آنها تشکیل مى‌شود.[11]
سخنان آیت‌اللّه طالقانى علیه سیاست‌هاى دولت
آیت‌اللّه طالقانى در نطق مسجد هدایت به فساد و تعلیم و تربیت پرداخت. وى گفت: وقتى که نسل یک اجتماع فاسد شد خودبه‌خود اجتماع فاسد مى‌شود و وقتى‌که اجتماع فاسد شد به دنبال هرزگی‌ها و شهوات و تجاوز خواهد رفت و نظام اجتماع از هم پاشیده خواهد شد و عده‌اى که مملکت در دست آنها است بر مردم هر طور بخواهند رفتار مى‌کنند. به قول یکى از رفقا دولت سابق آمد در دادگسترى یک عده قاضى پاک را در راس کارها قرارداد آنها هم دزدها را گرفتند و محاکمه کردند ولى در حال حاضر همان دزدها آن قاضى‌هاى پاک را محاکمه مى‌کنند.
طالقانى سپس به اصلاحات ارضى اشاره کرد و گفت: حال هم آمده‌اند و اصلاحات ارضى انجام مى‌دهند یکنفر مالک در این مملکت داراى چندین پارچه آبادى است آمده‌اند از او مى‌گیرند و به یک عده دیگر مى‌دهند. ما به کار دولت کارى نداریم. همین مالکین هستند که در این مملکت به فساد دامن مى‌زنند.[12]
نامه مهندس بازرگان به ابراهیم یزدى درباره نهضت آزادی و جبهه ملی
امروز مهدى بازرگان در نامه‌اى به ابراهیم یزدى درباره مبارزه و روابط نهضت آزادى و جبهه ملى مطالبى نوشت. وى با توجه به ابهام راه و وضعیت نیروهاى اجتماعى و سیاسى مى‌نویسد: آنقدر از مرحله نهایى مطلوب دوریم و در سنگلاخ‌ها و پیچ‌وخم‌هاى اوایل راه گرفتاریم و آنقدر در لوازم و شرایط سفر نپخته و ناشى هستیم که کافى است از سرمنزل نهایى نامى ببریم و نشانى بگیریم». و سپس اضافه مى‌کند «ملت ما براى درک و تمنا و طلب آزادى و دمکراسى، احتیاج عظیم و طویلى به رشد و تربیت دارد». بازرگان درباره روابط نهضت آزادى با جبهه ملى نوشته است: «ما نه تنها در داخل جبهه و همراه آن بودیم، بلکه تا حدود زیادى بنیانگذار و گرداننده آن بودیم، ولى بعداً سوءظن افراطى و سوءسیاست و سوءرفتار عده‌اى از رفقاى صمیمى فعال، ما را وادار به کناره‌گیرى و نهضت و جبهه ملى را وادار به حریم‌گیرى و ایرادگیرى و ضدیت کرد». و مى‌افزاید: «اختلافات ما با جبهه، یک مقدار جنبه‌هاى شخصى و احساساتى و رقابتى و بدگمانى است که خیلى مهم نیست و باید چشم پوشید، ولى یک مقدار هم اساسى بوده و هست». به زعم وى، اختلاف اساسى در احترام به جایگاه رهبرى مصدق، و اعلام قاطع این که حکومت کردن شاه، (به جاى سلطنت‌کردن)، منشاء بدبختى کشور است و اعتقادات ایدئولوژیک خلاصه مى‌شود.[13]
ادامه تغییرات در وزارت دادگسترى
مطبوعات تهران تغییرات در وزارت دادگسترى را هنوز دنبال مى‌کنند. وزیر دادگسترى، دادیار زندان‌ها را طى حکمى منتظرخدمت گردانیده و در احکامى دیگر دو تن از قضات منتظرخدمتِ زمان الموتى را به کار دعوت کرده است. این افراد به سمت بازپرسان دادسراى تهران برگزیده شدند.[14] از سوى دیگر گفته مى‌شود کسانى که در دوره الموتى مجوز تأسیس دفترخانه اسناد رسمى گرفته‌اند، چنانچه تاکنون شروع به کار نکرده باشند، تا دستور ثانوى حق شروع به کار ندارند.[15]
اجرای قانون اصلاحات ارضی
اجراى قانون اصلاحات ارضى همچنان به نزاع‌هاى محلى دامن مى‌زند. در همدان رعایاى یکى از روستاها با مالک قریه بر سر آب درگیر شدند. در پى این درگیرى مالک قریه در اثر اصابت ضربات بیل کشته شد.[16]
بعدازظهر امروز، ارسنجانى در روستاى امین‌آباد شهسوار، اسناد مالکیت 1050 جریب را بین زارعینى که روى همان زمین کار مى‌کردند، توزیع نمود. این عده، اولین گروه زارعین بودند که مالک اراضى مزروعى خود شدند.[17] آگهى مربوط به اجراى قانون اصلاحات ارضى در مشهد انتشار یافت.[18]
دیدار وزیر بازرگانى با وزیر مختار رومانى
جهانشاهى (وزیر بازرگانى) در دیدار با وزیر مختار رومانى در تهران، درباره روابط بازرگانى دو کشور گفتگو کرد.[19]
سفر دو مقام شوروى به خوزستان و بندرپهلوى
پگوف (سفیر شوروى) در تهران براى بازدید از تأسیسات نفتى جنوب، امروز با قطار عازم خرمشهر گردید. در این سفر پگوف از آبادان، اهواز، و جزیره خارک دیدن مى‌کند.[20] دبیر سوم سفارت شوروى نیز به بندر پهلوى رفت و با فرماندار این شهر ملاقات کرد.[21]
فعالیت دیپلمات‌هاى شوروى در تهران
تشدید فعالیت دیپلمات‌هاى شوروى در تهران با هدف بررسى راه‌هاى همکارى‌هاى اقتصادى صورت مى‌گیرد. سریکف (نماینده تجارتى شوروى در تهران) براى گزارش وضع تجارى ایران و اخذ تعلیمات جدید اخیراً به مسکو رفته و ظرف روزهاى آینده به تهران بازمى‌گردد. سفیر شوروى نیز شروع مجدد مذاکرات تجارى را به بازگشت نماینده تجارى کشورش موکول کرده است.[22]
ورود نماینده بانک جهانی به تهران
امروز مک د. پارمید (نماینده بانک بین‌الملل توسعه و ترمیم) از کراچى وارد تهران شد تا در سازمان برنامه میزان کمک بانک جهانى به برنامه سوم را بررسى کند.[23] پارمید که امور مربوط به ایران را در بانک جهانى ترمیم و توسعه زیر نظر دارد، در گذشته نیز چندین‌بار با سمت رئیس هیئت‌هاى مرکب از نمایندگان بانک، به ایران آمده و پیرامون برنامه سوم و طرح‌هاى عمرانى این برنامه با مقامات ایرانى مذاکره و مشاوره نموده است.[24]
در مذاکرات نمایندگان ایران با پارمید، توافق شد بانک جهانى چهار میلیارد تومان به ایران کمک کند تا سازمان برنامه بتواند برنامه‌هاى خود را در شش ماهه دوم سال جارى به اجرا گذارد.[25]
[1]ـ حائری ـ عبدالهادی ـ آن چه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو ـ تهران ـ معین ـ 1372ـ ص 354.
[2]ـ دوانى ـ على ـ نهضت روحانیون ایران ـ ج 3 ـ تهران ـ مؤسسه خیریه و فرهنگی امام رضا (ع)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ـ 1377 ـ ص 73.
[3]ـ نشریه یاد ـ ش 12 ـ پاییز 67 ـ ص 63ـ62.
[4]ـ دوانى، على ـ همان ـ ص 71.
[5]ـ همان ـ ص 94.
[6]ـ همان ـ ص 84 و 83.
[7]ـ همان ـ ص 72.
[8]ـ بولتن خبرگزارى پارس محرمانه ـ ش 187 ـ 14/8/1341 ـ ص 15 و 12.
[9]ـ تاریخ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد ـ ج اول ـ تهران ـ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات ـ 1378ـ ص 260 و 259.
[10]ـ نشریه یاد ـ شماره 12 ـ پاییز 1367 ـ ص 62.
[11]ـ امام در آئینه اسناد (سیر مبارزات امام خمینى به روایت اسناد شهربانى) ـ ج 1 ـ تهران ـ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ـ 1383 ـ ص 4.
[12]ـ نشریه یاد ـ ش 31 و 32 ـ ص 177ـ176.
[13]ـ نجاتى ـ غلامرضا ـ شصت سال خدمت و مقاومت (خاطرات مهندس مهدی بازرگان در گفتگو با سرهنگ غلامرضا نجاتی) ـ تهران ـ خدمات فرهنگی رسا ـ 1375ـ ص 391 و 387.
[14]ـ روزنامه پست تهران ـ ش 2768 ـ 12/8/1341 ـ ص 4.
[15]ـ مجله تهران‌مصور ـ ش 1000 ـ 11/8/1341 ـ ص 3.
[16]ـ روزنامه مرد مبارز ـ ش 656 ـ 10/8/1341 ـ ص 4.
[17]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10939 ـ 12/8/1341 ـ ص 1 و 5 و 6.
[18]ـ روزنامه پست تهران ـ ش 2867 ـ 810/1341 ـ ص 4.
[19]ـ همان.
[20]ـ روزنامه کیهان ـ ش 5793 ـ 14/8/1341 ـ ص 16.
[21]ـ همان ـ ش 5780 ـ 10/8/1341 ـ ص 15.
[22]ـ روزنامه پست تهران ـ ش 2767 ـ 10/8/1341 ـ ص 1 و 4.
[23]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10938 ـ 10/8/1341 ـ ص 17.
[24]ـ همان ـ ش 10939 ـ 12/8/1341 ـ ص 20.
[25]ـ روزنامه مرد مبارز ـ ش 657 ـ 13/8/1341 ـ ص 4.
