چهارشنبه 7 آذر 1341 / 30 جمادى الثانى 1382 / 28 نوامبر 1962
3 بازدید
ادامه جلسه علماى تهران
ادامه جلسه دیشب علماى تهران، به نیمه‌شب و سحرگاه پنج‌شنبه کشید. پس از لغو کامل تصویب‌نامه دولت در هیئت وزیران، عماد تربتى که این پیام را به جلسه علماى تهران آورده بود از طرف دولت از آنان خواست ذیل اعلامیه‌اى که همان لحظات تهیه شده بود امضا کنند و به مردم اطلاع دهند که مجلس فردا در مسجد عزیزاللّه برگزار نخواهد شد. این اعلامیه را در همان ساعات نیمه‌شب به منزل آیات عظام بهبهانى، خوانسارى و آملى هم بردند و از آنها خواستند که آن را امضا کنند. ساعت دو بامداد در خانه آیت‌اللّه تنکابنى (پدر آقاى فلسفى) رفتند و پیر مرد نودساله را بیدار کردند و از او نیز امضا گرفتند.[1]
گزارش تجمع مردم در مسجد عزیزاللّه
کمى از طلوع آفتاب نگذشته بود که دسته دسته جمعیت به طرف مسجد سید عزیزاللّه سرازیر شدند. کسانى که از بازار و خیابان‌هاى اطراف رد مى‌شدند بر در و دیوار اعلامیه‌هایى را مشاهده کردند که از لغو مراسم دعاى پنج‌شنبه اطلاع مى‌داد.[2] مأموران امنیتى هم سعى مى‌کردند توجه مردم را به اطلاعیه‌ها جلب کنند.[3] ولى هیچ‌کدام از این تدابیر نتوانست مانع حضور مردم و شکل‌گیرى مراسم دعا گردد. از ساعت شش صبح، «بازاریان، طلاب علوم دینى و تعدادى از دانشجویان دانشگاه در مسجد» تجمع کردند. در ساعت 9 صبح، آقاى فلسفى وارد شد و دقایقى بعد بالاى منبر رفت. وى گفت بعد از این که دولت تصویب‌نامه را دیشب لغو کرد، «من فکر کردم که تشکیل این جلسه دیگر لزومى ندارد ولى بر خود واجب دانستم که براى عرض تشکر از برادران دینى در این مجلس حضور یافته و به منبر بروم». وى عین نامه نخست‌وزیر براى آیت‌اللّه تنکابنى را قرائت کرد. علم در این نامه ضمن لغو تصویب‌نامه، نوشته بود: «منظور من از کتاب آسمانى هم همان قرآن مجید بوده و هیچ منظورى از این جریانات نداشتم زیرا خود یک فرد مسلمان هستم».[4]
مجلس دعاى روز پنج‌شنبه
مجلس دعاى روز پنج‌شنبه به دعوت علماى تهران، آیات عظام بهبهانى، محمدتقى آملى، خوانسارى، و تنکابنى برگزار شد.[5] در اطلاعیه آیت‌اللّه بهبهانى براى برگزارى مجلس دعا، آمده است: «امور دینى و اخلاقى مملکت در اثر عدم توجه اولیاى امور و متصدیان مربوطه رو به فساد و تباهى گذارده، به طورى که هیچ‌کس را در شئون مختلفه کشور اعتمادى نمانده است. بلکه هیئت حاکمه مملکت دانسته یا ندانسته به ترویج اینگونه مفاسد کمک مى‌کند. ... با اینکه مکرر به مسئولین کشور از طرف تمام مقامات روحانى تذکرات لازمه داده شده است، متأسفانه توجهى ننموده و وظایف شرعى و قانونى خود را انجام نداده‌اند. بنابراین روحانیون تصمیم دارند که حتى المقدور از اینگونه امور جلوگیرى نمایند و فعلاً براى اطلاع عموم مردم و در عین حال استمداد از ارواح مطهره رسول اکرم و ائمه اطهار علیهم السلام، مجلس دعایى در مسجد مرحوم حاج سید عزیزاللّه قبل از ظهر پنج‌شنبه اول رجب تشکیل دهند».[6] شمارى از سرشناس‌ترین روحانیون تهران نیز با صدور اعلامیه‌اى، ضمن طرح انتقادات صریح علیه دولت، مردم را به شرکت در مراسم دعاى روز پنج‌شنبه فراخواندند.[7]
درخواست مراجع عظام از دولت براى اعلام رسمى لغو تصویب‌نامه
آیت‌اللّه بهبهانى که این روزها در منزل بسترى‌اند، به اطرافیان خود وصیت کرده‌اند که: اگر من در این بین مُردم، جنازه مرا در مسجد جامع بگذارید و دفن نکنید تا اینکه تصویب‌نامه دولت لغو شود.[8]
صبحگاه پنج‌شنبه آیت‌اللّه خمینى به دیدار آیت‌اللّه شریعتمدارى رفت و درباره پیام تلفنى آیت‌اللّه بهبهانى مذاکره نمود.[9] پیش از ظهر، تلگراف دولت به آیات عظام خمینى، شریعتمدارى، نجفى و گلپایگانى، مخابره شد. اما آیت‌اللّه خمینى و آیت‌اللّه شریعتمدارى این اطلاعیه را کافى ندانستند و از دولت خواستند آن را در جراید منتشر کند و خاطرنشان کردند اگر اینکار را نکند ما قانع نمى‌شویم و غایله را خاتمه‌یافته نمى‌دانیم.[10] به آیت‌اللّه خمینى اطلاعاتى رسیده بود که از اختلاف در دربار حکایت داشت.
به گفته آقاى محمدعلى گرامى، سید مرتضى علم، در نامه‌اى از آیت‌اللّه خمینى خواسته بود به مقاومت خود ادامه دهد.[11]
عصر امروز وقتى روزنامه‌ها خبرى از لغو تصویب‌نامه دولت منتشر نکردند، گروهى از فعالان بازار تصمیم گرفتند روز جمعه به قم بروند و از مراجع قم کسب تکلیف کنند.[12]
اعلامیه آیت‌اللّه گلپایگانى
پس از انتشار اطلاعیه دولت، آیت‌اللّه گلپایگانى، اعلامیه‌اى مبنى بر پایان یافتن ماجراى انجمن‌هاى ایالتى و ولایتى صادر کرد.[13] در این اعلامیه تصریح شده «دولت [...] به پیروى از منویات ملوکانه، با احترام از تذکرات علما اعلام و افکار عمومى، حسن نیت خود را اظهار و رفع نگرانى مسلمین را نموده‌اند».[14] آیت‌اللّه گلپایگانى در پیام دیگرى «از خدمات و همکاری‌هاى صمیمانه طبقات مختلفه، مخصوصاً حضرات حجج اسلام و علما اعلام و مبلغین و وعاظ محترم» تشکر نمودند.[15]
آیت‌اللّه العظمى نجفى مرعشى دستور داد که در بازار قم جار بزنند دولت با نظریه علما موافقت کرده است.[16]
سید محى‌الدین فال‌اسیرى امروز طى تلگرافى براى آیت‌اللّه گلپایگانى مراتب پشتیبانى خود را از مواضع ایشان علیه تصویب‌نامه دولت اعلام کرد.[17]
بازتاب اعتراض روحانیون در مطبوعات داخلی و خارجی
مجله خوشه در تحلیلى کوشید اعتراضات روحانیون را با ماجراى اصلاحات ارضى گره بزند و نتیجه بگیرد اعلامیه روحانیون مایه ناامیدى «دشمنان آزادى دهقانان ایران» گردید و فئودا‌‌ل‌هاى فاسد و مخالفان اجراى قانون اصلاحات ارضى «با پولهاى یغما شده از دست‌رنج دهقانان» نتوانستند «علماى روحانى و حقیقى را آلت نیات شوم خود کنند».[18]
خبرگزارى آسوشیتدپرس گزارش داد دولت ایران به اعتراضات رهبران مذهبى نسبت به اعطاى حق رأى به زنان تسلیم شد. این خبرگزارى، جلسه دولت را «عجولانه» توصیف کرد تا «از تظاهرات و دمونستراسیونى که رهبران مذهبى به عنوان اعتراض نسبت به تصویب‌نامه مذکور، مردم را براى برگزارى آن دعوت کرده بودند جلوگیرى نمایند».[19] خبرگزارى آلمان نیز گزارش داد علم تصمیم گرفته است که بر نظر سابق خود در زمینه انجام انتخابات هر دو مجلس در ماه مارس (اسفند ماه) باقى بماند. این خبرگزارى تأیید کرد که تصمیم امروز دولت، براى منتفى ساختن میتینگ و تظاهرات وسیعى بود که روحانیون از چند روز قبل براى امروز تدارک دیده بودند. این خبرگزارى از قول علم گزارش داد که انتخابات عمومى قبل از انجام اصلاحات ارضى چندان معنایى نخواهد داشت.[20]
سخنرانی آیت‌اللّه طالقانى
آیت‌اللّه طالقانى در مسجد هدایت گفت: امروز اگر چند نفر مسلمان بخواهند مردم را به حق خود آشنا بنمایند و به آنها بفهمانند که به چه طریق از حقوق حقه خود دفاع کنند، فوراً وسیله مأمورین سازمان یا دستگاه‌هاى پلیسى دستگیر مى‌شوند و نمى‌خواهند که مردم از بدبختى رهایى پیدا کنند.[21]
موافقت با سفر آیت‌اللّه مدنى به عراق
پاکروان (رئیس ساواک) در پاسخ استعلام ساواک همدان، اعلام کرد «عزیمت آقاى میر اسداللّه مدنى به محل اقامت خود در کشور عراق بلامانع مى‌باشد».[22]
دستگیرى رئیس طایفه نمدى در شیراز
از شیراز خبر مى‌رسد ابراهیم‌خان قهرمانى (رئیس طایفه نمدى) امروز بازداشت شده است. گفته مى‌شود وى داراى چندین پرونده سرقت و قتل مى‌باشد. با دستگیرى قهرمانى، پیش‌بینى مى‌شود افراد دیگرى نیز از این طایفه دستگیر شوند.[23] پیش از دستگیرى قهرمانى، مقامات ژاندارمرى تمام کلانتران و کدخدایان ایل قشقایى را احضار کردند و در ژاندارمرى به آنان اطلاع دادند که حق ندارند از فیروزآباد خارج شوند.[24]
اطلاعیه تهدیدآمیز استاندار فارس
ورهرام (استاندار فارس)، طى اطلاعیه‌اى تهدیدآمیز از «اهالى محترم شیراز» خواست فردا به حوزه‌هاى اخذ رأى بروند و «با نهایت نظم و آرامش کامل [...] رشد اجتماعى خود را بیشتر به ثبوت برسانند».[25]
مصاحبه وزیر کشاورزی با مطبوعات
ارسنجانى ظهر امروز در مصاحبه‌اى، بار دیگر، بدون ذکر دلایل و قراینى تکرار کرد قضیه قتل ملک‌عابدى، از تهران سرچشمه گرفته است. وى گفت عده‌اى براى خودشان سلطنت‌هاى کوچک تشکیل داده‌اند و ما این سلطنت را از آنان سلب کرده‌ایم. ارسنجانى گفت تعداد مالکانى که ایران را در قبضه خود نگه داشته‌اند 50 تا 60 نفرند که دست به تحریک ایادى خود در نقاط مختلف کشور مى‌زنند.[26] وى درباره تصمیم دولت مبنى بر واگذارى کارخانجات به مالکان و آینده شغلى کادر فعلى شاغل در این کارخانه‌ها گفت: عذر بیکاره‌ها را خواهیم خواست.[27]
آگهى اجرای اصلاحات ارضى در مناطق شمالی
امروز نوبت اول آگهى‌هاى مربوط به اجراى قانون اصلاحات ارضى در کلیه مناطق و بخشهاى شهرستان‌هاى آستارا، بندرپهلوى و طوالش از استان گیلان و همچنین مناطق و بخشهاى باقیمانده شهرستان‌هاى استان‌هاى کرمانشاه و اصفهان انتشار یافت.[28] در بیجار نیز کارهاى ادارى براى تقسیم اراضى به پایان رسیده و 150 دِه مشمول قانون اصلاحات ارضى مى‌باشد.[29]
جلسه شورای عالى ادارى
ساعت هشت صبح امروز، جلسه هیئت رئیسه شورای عالى ادارى کشور به ریاست نخست‌وزیر تشکیل شد. وزیران مشاور (انتظام)، دارایى (بهنیا)، کشور (امیرعزیزى)، دادگسترى (خوشبین)، مدیرعامل سازمان برنامه (اصفیا)، معاون نخست‌وزیر (گودرزى)، و دبیر کل شورای عالى ادارى در این جلسه حضور داشتند. بیشتر وقت جلسه امروز، به بررسى لایحه جدید استخدام کشوری گذشت و مقرر گردید وقت بیشترى براى رسیدگى به آن تخصیص داده شود.[30]
درخواست وزارت دارایى از وزارتخانه‌ها
وزارت دارایى، امروز طى بخشنامه‌اى از کلیه حسابداری‌هاى وزارتخانه‌ها و سازمان‌هاى دولتى، درخواست کرد بودجه تفصیلى وزارتخانه‌ها را تا 15 آذر به وزارت دارایى ارسال کنند. پیش از این نیز چندبار به همین مضمون، بخشنامه‌هایى ابلاغ شده بود اما هیچ‌کدام از وزارتخانه‌ها موفق به تنظیم بودجه تفصیلى خود نشده بودند.[31]
شرکت وزیر راه در نشست اکافه
رجبى (وزیر راه) صبح امروز براى شرکت در نشست سالیانه ارتباطات ممالک اکافه عازم بانکوک شد. کشورهاى ایران، پاکستان، افغانستان، هندوستان، برمه و تایلند عضو اکافه هستند. نشست آتى اکافه در تهران تشکیل مى‌شود.[32]
[1]ـ دوانى ـ على ـ نهضت دوماه روحانیون ایران بمنظور دفاع از اصول مقدس اسلام ـ قم ـ حکمت (چاپخانه) ـ 1341ـ ص 155ـ154.
[2]ـ دوانى ـ على ـ نهضت روحانیون ایران ـ ج 3 ـ تهران ـ مؤسسه خیریه و فرهنگی امام رضا (ع) ـ مرکز اسناد انقلاب اسلامی ـ 1377ـ ص 154.
[3]ـ خاطرات سید على‌اکبر محتشمى ـ دفتر ادبیات انقلاب اسلامی ـ تهران ـ حوزه هنری ـ 1376ـ ص 222.
[4]ـ یاران امام به روایت اسناد ساواک ـ ج 9: حجت‌الاسلام سید محمدتقى فلسفى ـ تهران ـ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات ـ 1378ـ ص 146 و 144.
[5]ـ دوانى ـ على ـ نهضت دوماهه روحانیون ـ ص 144.
[6]ـ دوانى ـ على ـ نهضت روحانیون ایران ـ ص 137.
[7]ـ دوانى ـ على ـ نهضت دوماهه روحانیون ـ ص 150 و 146.
[8]ـ دوانى ـ على ـ نهضت روحانیون ایران ـ ص 149.
[9]ـ دوانى ـ على ـ نهضت دوماهه روحانیون ـ ص 160 و 158.
[10]ـ دوانى، على ـ نهضت روحانیون ایران ـ ص 158ـ156؛ دوانى ـ على ـ نهضت دوماهه روحانیون ـ ص 160 و 158.
[11]ـ تاریخ شفاهى انقلاب اسلامى از مرجعیت امام خمینى تا تبعید ـ به کوشش عبدالوهاب فراتی ـ تهران ـ مرکز اسناد انقلاب اسلامی ـ 1384 تا 1383ـ ص 57 و 56.
[12]ـ بادامچیان ـ اسدالله ـ بنایی ـ علی ـ هیئت‌های مؤتلفه اسلامی (1) ـ تهران ـ اوج ـ 1362ـ ص 101.
[13]ـ روحانى ـ سیدحمید ـ بررسى و تحلیلى از نهضت امام خمینى ـ تهران ـ دفتر نشر فرهنگ اسلامی ـ 1376 تا 1372ـ ص 189.
[14]ـ اسناد انقلاب اسلامى ـ ج 1 ـ تهران ـ مرکز اسناد انقلاب اسلامی ـ 1374 تا 1375ـ ص 42.
[15]ـ دوانى ـ على ـ نهضت دو ماهه روحانیون ـ ص 163.
[16]ـ روحانى، سیدحمید ـ همان ـ ص 175.
[17]ـ اسناد انقلاب اسلامى ـ ج 2 ـ ص 51.
[18]ـ مجله خوشه ـ ش 13 ـ 11/9/1341 ـ ص 3.
[19]ـ بولتن خبرگزارى پارس محرمانه ـ ش 209 ـ 10/9/1341 ـ ص 11.
[20]ـ همان ـ ص 10.
[21]ـ یاران امام به روایت اسناد ساواک ـ ج 29: آیت‌اللّه سیدمحمود طالقانى ـ تهران ـ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات ـ 1381ـ ص 287 و 286.
[22]ـ یاران امام به روایت اسناد ساواک ـ ج 4: شهید آیت‌اللّه سیداسداللّه مدنى ـ تهران ـ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات ـ 1377ـ ص 17.
[23]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10963 ـ 10/9/1341 ـ ص 17.
[24]ـ روزنامه کیهان ـ ش 5817 ـ 12/9/1341 ـ ص 1 و 16.
[25]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10962 ـ 8/9/1341 ـ ص 17.
[26]ـ روزنامه کیهان ـ ش 5814 ـ 8/9/1341 ـ ص 5.
[27]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10962 ـ 8/9/1341 ـ ص 20.
[28]ـ روزنامه پست تهران ـ ش 2789 ـ 8/9/1341 ـ ص 4.
[29]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10962 ـ 8/9/1341 ـ ص 19.
[30]ـ همان ـ ص 17.
[31]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10962 ـ 8/9/1341 ـ ص 17.
[32]ـ روزنامه بورس ـ ش 333 ـ 8/9/1341 ـ ص 1 و 4.
