سهشنبه 22 فروردین 1340 / 25 شوال 1380 / 11 آوریل 1961
6 بازدید
نگرانى مردم ایران از سرنوشت حوزه علمیه قم
گرچه هنوز تشکیل مجالس سوگوارى به مناسبت رحلت آیت‌الله العظمى بروجردى در قم ادامه دارد و این شهر سیاه‌پوش است، ولى ضمن برگزارى مراسم عزادارى و تشکیل مجالس سوگوارى، طلاب علوم دینى حوزه علمیه قم، علما و روحانیون و اهالى پیوسته جویا مى‌شوند که بعد از رحلت ایشان تکلیف حوزه علمیه چه خواهد بود و سرنوشت هزاران نفر طلاب علوم دینى این حوزه علمى چه خواهد شد؟ این سئوالى است که نه تنها علما و روحانیون و طلاب علوم دینى حوزه علمیه قم مى‌پرسند، بلکه شیعیان جهان و مردم ایران نگران سرنوشت حوزه علمیه قم هستند و امیدوارند ترتیبى داده شود که این مرکز اسلامى در قم، در جوار بارگاه مقدس حضرت معصومه علیهاالسلام باقى بماند و شهر قم همچنان مورد توجه شیعیان جهان باشد.[i]
جلسه علماى طراز اول حوزه علمیه قم براى تعیین تکلیف وضعیت حوزه
امروز بنا به دعوت حجت‌الاسلام آقا محمدحسن و ثقه‌الاسلام آقا احمد ـ آقازادگان آیت‌الله العظمى بروجردى ـ جمعى از علماى طراز اول حوزه علمیه قم در منزل مرحوم بروجردى حضور یافتند و براى تعیین تکلیف حوزه علمیه قم، جلسه‌اى تشکیل دادند. در این جلسه آیت‌الله آقاى حاج سیدمحمدرضا گلپایگانى، آیت‌الله سیدمحمدکاظم شریعتمدارى تبریزى، آیت‌الله حاج آقا روح‌الله خمینى، آیت‌الله شهاب‌الدین مرعشى نجفى، آیت‌الله حاج شیخ عبدالنبى اراکى، آیت‌الله حاج سیدمحمد محقق یزدى ـ داماد مرحوم آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم یزدى ـ حجت‌الاسلام آقامرتضى آیت‌الله‌زاده یزدى، آقاى حاج محمدحسن دفتردار و حاج احمد خادمى ـ پیشکار مرحوم بروجردی ـ حضور داشتند. آیت‌الله‌زادگان بروجردى موضوع حوزه علمیه قم را در این جلسه مطرح کردند و از آقایان علماى طراز اول خواستند، ترتیبى داده شود که این مرکز اسلامى همچنان در شهر مذهبى قم پایدار بماند.[ii]
پیشنهاد سرپرستى و مسئولیت حوزه علمیه قم به آیت‌الله گلپایگانى و آیت‌الله شریعتمدارى
در جلسه علمای طراز اول در منزل آیت‌الله العظمی بروجردی، سرپرستى و مسئولیت حوزه علمیه به آیت‌الله حاج سیدمحمدرضا گلپایگانى و آیت‌الله سیدمحمدکاظم شریعتمدارى تبریزى پیشنهاد شد و این دو روحانى مسئولیت حوزه علمیه را تقبل کردند و پرداخت شهریه طلاب علوم دینى حوزه علمیه قم، از طرف آیت‌الله گلپایگانى و آیت‌الله شریعتمدارى تعهد شد که بالمناصفه بپردازند. به این ترتیب از اول ماه ذى‌القعده، شهریه طلاب علوم دینى حوزه علمیه قم کمافى‌السابق پرداخت خواهد شد. میزان شهریه طلاب علوم دینى حوزه علمیه قم در حدود دو میلیون ریال (دویست هزار تومان) است که به تعداد تقریبى هفت هزار نفر طلاب و روحانیون و علماى شهر قم پرداخت مى‌گردد. البته براى تامین شهریه طلاب علوم دینى حوزه علمیه نجف و طلاب علوم دینى سایر شهرستآن‌ها و همچنین تامین شهریه روحانیون و ائمه جماعت تهران نیز به زودى تصمیمات لازم از طرف حضرت آیت‌الله حاج سیدمحمدرضا گلپایگانى و آیت‌الله شریعتمدارى تبریزى گرفته مى‌شود. ضمناً به قرار اطلاع تامین نان طلاب حوزه علمیه قم را نیز آیت‌الله شهاب‌الدین مرعشى نجفى به عهده گرفته است. در این جلسه قرار شده است که شهریه طلاب علوم دینى حوزه علمیه قم از محل بیت‌المال با اجازه علماى طراز اول که در این جلسه شرکت کرده‌اند، پرداخت شود. در این جلسه سرپرست حوزه انتخاب نشده است، زیرا تعیین سرپرست حوزه علمیه انتخابى نیست. هنوز تکلیف حوزه علمیه قم معلوم نشده است، ولى مدرسین حوزه علمیه قم تدریس و مباحثات حوزه علمیه را شروع می‌کنند.[iii]
برگزاری مجلس ترحیم آیت‌الله العظمی بروجردی از سوی حاج آقا روح‌الله خمینی
آیت‌الله حاج آقا روح‌الله خمینى با اصرار دوستان و شاگردانش مجلس ختمى براى مرحوم آیت‌الله العظمى بروجردى برگزار کرد. آیت‌الله خمینى پیش از این و در پاسخ به کسانى که گفته بودند: «اگر مجلس ترحیم برقرار نکنید حرف برایتان درمى‌آورند و خیال مى‌کنند بین شما و آقاى بروجردى اختلاف بوده» گفته بود: «آقایان دیگر هستند، آنان فاتحه مى‌گیرند. به جدم قسم مى‌خورم هنوز سراغ ندارم کسى را که بیشتر از من آقاى بروجردى را دوست داشته باشد.» آیت‌الله خمینى همچنین شرط کرد در این مجلس ختم، سخنران نامى از او نبرد.[iv]
بررسی شایعه تغییرات وسیع در ارکان کشور در مطبوعات
امروز یک روزنامه و یک مجله به خبر امکان تغییرات وسیع در کلیه ارکان مملکت پرداختند.
یکى از نشریه‌ها این تغییرات را خواسته شاه و ملت دانسته و نوشته است: «دولت و مسئولین امور نیز تحولات و اصلاحات را عملى ساخته و از سیستم تبلیغات و تظاهر در محور امورى که انجام نشده است دست بکشند. جلب افکار عمومى و خدمت به مردم این مملکت کار بسیار آسانى است به شرط اینکه مسئولین امور بخواهند.»[v]
نشریه دیگر نوشته است: «وضع دنیا دگرگون شده و چهره‌هاى رهبرى جهان کهنه از قاب‌هاى طلایى خود بیرون مى‌آید و چهره‌هاى ورزیده‌تر و محکم‌ترى در صحنه شطرنج سیاست جهان ظاهر مى‌شود. افکار آزادیخواهانه طبقات مختلف و نژادهاى گوناگون با وضع بى‌سابقه‌اى در حال پیشرفت است. سیاست‌هاى کهنه و سیاستمداران کهن به تبعیت از سیاست‌هاى جدید و سیاستمداران جوان گردن مى‌نهند و دشمنان دیروز دوستان امروز مى‌شوند و بنابراین، سیر و جبر تاریخ، ما را که عضوى کوچک از جامعه دنیاى بزرگ هستیم ناگزیر مى‌سازد که خود را هماهنگ این جریان سازیم و خلاف جریان شنا نکنیم. لذا قهراً باید مردانى که شایستگى مقابله با این تحولات را داشته باشند با افکارى جوان و سالم، سیاست و اداره مملکت را در دست بگیرند و ملت ما را به سوى آینده‌اى روشن و مطمئن هدایت نمایند. حکومت آینده باید طبقات مختلف و موثر مملکت را دسته‌بندى کند، از بین آن‌ها عده‌اى از عناصر صالح و مومن و خوشنام را انتخاب نماید و از وجود آن‌ها در راه خدمت به مملکت استفاده کند. مثلاً از طبقه علما، رجال، نمایندگان مجلسین و روزنامه‌نگاران افرادى را انتخاب نمایند که واقعاً بتوانند با درک موقعیت خطیر فعلى کشور کمر همت ببندند و از مطامع و اغراض و هوس‌هاى خانه‌برانداز چشم بپوشند و با فداکارى و از خود گذشتگى، تمام همّ خود را صرف خدمت به مملکت کنند...»[vi]
نظر کریم سنجابى درباره ترسو بودن شاه
کریم سنجابى ـ عضو کمیته اجرایى جبهه ملى ـ در خآن‌هاش و در دیدار با فرانکلین. ج. کراوفورد ـ منشى دوم سفارت امریکا ـ و ویلیام. ل. ایگلتن ـ کنسول امریکا در تبریز ـ موقعیت سیاسى در ایران را به گونه‌اى که توسط حکومت پهلوی اداره مى‌شود، خیلى بد خواند. او گفت تنها تغییر این است که مردان بد، با مردانى به همان بدى جایگزین مى‌شوند. کابینه جدید هیچ تغییرى نشان نمى‌دهد...[vii] سنجابى گفت: کلید آینده سیاسى ایران در دست شاه است؛ کسى که تمام قدرت را در اختیار دارد. متأسفانه او مثل پدرش شجاع و باهوش نیست. با وجودى که شاه قبلى دیکتاتور و آزمند بود، ولى یک ملى‌گرا و میهن‌پرست واقعى بود. پسرش این خصوصیات را ندارد، در عوض او از همه‌کس مى‌ترسد. او از قوام‌السلطنه و رزم‌آرا مى‌ترسید، زیرا که آن‌ها اشخاص قدرتمندى بوده‌اند. او از جبهه ملى مى‌ترسد، او حتى از دکتر على امینى مى‌ترسد. خلاصه او از هر کسى که تهدیدى براى روش حکومت نادرست و پُر دسیسه او باشد، مى‌ترسد...[viii]
نظر کریم سنجابى درباره پشتیبانان جبهه ملی ایران
سنجابى معتقد است سه گروه پشتیبان اصلی جبهه ملى‌هستند: دانشجویان دانشگاه‌ها، تجار بازار و کارگران کارخانجات. او گفت: پشتیبانى از جبهه ملى در تهران به حدى زیاد است که اگر انتخابات اخیر آزاد مى‌بود، جبهه ملى 15 نماینده منتخب را به خود اختصاص مى‌داد. اللهیار صالح ـ تنها نماینده جبهه ملى در مجلس ـ نخواهد توانست با 199 غیر نماینده چندان مقابله نماید، اما یک نماینده بهتر از هیچى است.[ix]
تمرین دفاع هوایى کشورهاى عضو پیمان مرکزى (سنتو)
تمرین دفاع هوایى کشورهاى عضو پیمان مرکزى (سنتو) از ساعت 6 بامداد آغاز شد.[x] چند هواپیماى مهاجم که به آسمان تهران تجاوز کرده بودند توسط جنگنده‌هاى نیروى هوایى تسلیم و در فرودگاه مهرآباد به زمین نشستند. یک مقام مطلع در نیروى هوایى گفت:
«پس از پایان مانور در تهران، آنکارا و کراچى نتایج حاصله در شوراى نظامى سنتو در آنکارا مورد بررسى قرار خواهد گرفت.»
رادیو کراچى هم گفت: «نظیر مانور هوایى امروز کشورهاى عضو پیمان سنتو در تاریخ پیمان وجود ندارد. در این مانور سه روزه که شهباز چهار نامیده شده، نیروى هوایى کشورهاى ایالات متحده امریکا، بریتانیا، ترکیه، ایران و پاکستان شرکت دارند. هدف مانور مذکور تمرینات در رشته محاصره و جلوگیرى از حملات هواپیماهاى دشمن مى‌باشد.»[xi]
دیدار سفیر شوروى در تهران با نخست‌وزیر
یکى از روزنامه‌ها فاش کرد که سفیر شوروى در تهران با جعفر شریف‌امامى ـ نخست‌وزیر ـ دیدار داشته است، اما هیچ اعلامیه یا اطلاعیه‌اى درباره جزییات این دیدار منتشر نشده است.[xii] این روزنامه حدس مى‌زند در این دیدار درباره مدت سفر رسمى هیئت ایرانى به مسکو و همچنین برنامه اقامت و تعداد همراهان مذاکره شده باشد.[xiii] این روزنامه همچنین به این موضوع اشاره کرده است که چند روز پیش در مهمانى سفارت شوروى، نیکلاى پگوف ـ سفیر شوروى در ایران ـ در پاسخ یکى از خبرنگاران خارجى اظهار کرد مسافرت هیئت حسن نیت ایران به مسکو و مذاکراتى که در شوروى به عمل خواهند آورد، به هیچ وجه مقید به شرایط نخواهد بود.[xiv]
برنامه‌ریزی برای سفر هیئت حسن‌نیت ایران به مسکو
«در بهمن ماه سال گذشته مسلم شد که براى بهبود روابط ایران و شوروى قرار است یک هیئت حسن نیت از تهران به مسکو سفر کند و ریاست این هیئت را نخست‌وزیر بر عهده داشته باشد. در روز بیست و ششم بهمن سال گذشته وزارت امور خارجه طى اعلامیه‌اى، مسافرت رسمى هیئت حسن‌نیت ایران را به مسکو اعلام داشت. وزارت امور خارجه در این اطلاعیه یادآور شده بود که به منظور تبلیغ حسن‌نیت ایران و با توجه به تمایلات دولت اتحاد جماهیر شوروى، قرار است آقاى نخست‌وزیر رهسپار مسکو شوند و با آقاى خروشچف ـ نخست‌وزیر شوروى ـ دیدار نمایند. در این اطلاعیه تاریخ مسافرت معلوم نشده و موکول به بعد گردیده بود. در اواخر سال گذشته شایع بود که سفر هیئت حسن‌نیت در اوایل فروردین‌ماه سال نو انجام خواهد شد [اما] در اوایل فروردین ماه شایعاتى انتشار یافت که ممکن است مسافرت آقاى نخست‌وزیر به مسکو انجام نگیرد. لیکن این شایعات در محافل مطلع مورد تایید قرار نگرفته است.»[xv]
البته این روزنامه در پایان مطلب خود درباره سفر نخست‌وزیر به مسکو آورده است: «امروز اظهار اطلاع شد که مسافرت هیئت حسن‌نیت ایران به مسکو در اردیبهشت ماه قطعى است.»[xvi]
همکارى دولت عراق با دولت ایران براى افزایش تولید نفت
رادیو لندن اعلام کرد: «دولت عراق با دولت ایران همکارى خواهد کرد که میزان محصول نفت اراضى که در سرحد دو مملکت است ازدیاد بیابد. نواحى نفت‌خیز عراق، موسوم به «نفت‌خانه» و اراضى نفت‌خیز ایران موسوم به «نفت‌شاه» مى‌باشد. وزارت نفت عراق پیشنهاد کرده که بین دو دولت باید اطلاعاتى رد و بدل شود و موافقتى حاصل گردد تا در نتیجه بتوان، میزان محصول نفت را عادلانه به نفع دو کشور در آن اراضى ازدیاد داد. همچنین وزارت نفت عراق اعلام داشته که ازدیاد محصول نفت موجب اضافه درآمد دو کشور و بهترشدن امور تولید نفت ایران و عراق خواهد گردید. مقامات شرکت ملى نفت [ایران] امروز در این زمینه اظهار داشتند که طبق برنامه‌اى که از چندى قبل براى توسعه عملیات نفتى از طرف شرکت براى ناحیه غرب ایران تنظیم شده، عملیات اکتشاف و استخراج و همچنین تصفیه نفت به مقدار قابل توجهى افزایش یافته، به طورى که محصول نفت این منطقه تقریبا دو برابر شده است. در ناحیه نفت‌شاه که در مرز ایران و عراق قرار دارد چاه‌هاى جدید نفتى حفارى شده و عملیات حفارى بازهم در آینده ادامه خواهد یافت. در کرمانشاه نیز با توسعه پالایشگاه ظرفیت تصفیه‌خانه نفت افزایش یافته و اکنون هم نفت کرمانشاه، قسمتى از مصرف مواد نفتى کشور را در غرب و جنوب ایران تامین مى‌کند.»[xvii]
[i]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10477 ـ 24/1/1340 ـ ص21.
[ii] - همان.
[iii]ـ همان ـ ش 10478 ـ 26/1/1340 ـ ص17.
[iv] - فراتی، عبدالوهاب- تاریخ شفاهى انقلاب اسلامى، از مرجعیت امام خمینى تا تبعید ـ تهران- مرکز اسناد انقلاب اسلامی- 1380- ص 24.
[v]ـ روزنامه مهر ایران ـ ش 1320 ـ 22/1/1340 ـ ص1.
[vi]ـ مجله فردوسى ـ ش 487 ـ 22/1/1340 ـ ص2.
[vii]ـ دانشجویان مسلمان پیرو خط امام ـ اسناد لانه جاسوسى ـ ش 21 ـ مرکز نشر اسناد لانه جاسوسی- ص40.
[viii]ـ همان- ص 44.
[ix]ـ همان ـ ص 41.
[x]ـ روزنامه پارس ـ ش 2484 ـ 27/1/1340 ـ ص2.
[xi]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10475 ـ 22/1/1340 ـ ص20.
[xii]ـ روزنامه اطلاعات ـ ش 10475 ـ 22/1/1340 ـ ص 17.
[xiii]ـ همان.
[xiv]ـ همان.
[xv]ـ همان.
[xvi]ـ همان.
[xvii]ـ روزنامه کیهان ـ ش 5329 ـ 23/1/1340 ـ ص 16.
