چهار‌شنبه 14 شهریور 1341 / 5 ربیع‌الثانی 1382 / 5 سپتامبر 1962
2 بازدید
فتوای آیت‌الله گلپایگانی
صبح امروز آیت‌الله سیدمحمدرضا گلپایگانی در جمع عده‌ای از بازرگانان و معتمدین شهرستان قم که به منظور اتخاذ تصمیم دربارة کمک به زلزله‌زدگان در منزل ایشان جمع شده بودند، فتوای زیر را خطاب به مردم صادر کرد: «بسم‌الله الرحمن الرحیم. بر عموم مسلمین لازم است به هر نحو که می‌توانند به برادران دینی خود که در حادثه زلزله اخیر آسیب دیده‌اند مساعدت نموده و عواطف و برادری خود را در این سانحه مولمه ابراز دارند. برحسب تقاضای عده‌ای از مؤمنین در بانک ملی شعبه قم حساب شماره 2598 از طرف احقر باز شده است تا پس از جمع‌آوری وجوه به وسیله اشخاص مورد اعتقاد اینجانب مستقیماً بین آسیب‌دیدگان توزیع گردد. اشخاص نیکوکار می‌توانند در هر شهرستان به حساب شماره فوق در بانک ملی مبلغی پرداخت نمایند».[1]
بازدید شاه از مناطق زلزله‌زده
ساعت َ11:10 امروز محمدرضا پهلوی در حالی‌که یک هواپیمای یک موتوره ارتشی را شخصاً خلبانی می‌کرد به منطقه زلزله‌زده بوئین‌زهرا رفت. ارتشبد حجازی (رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران) سپهبد آریانا و وزرای بهداری و راه وی را در این سفر همراهی کردند. هواپیمای حامل شاه و همراهان در یک کیلومتری قریه بوئین‌زهرا و در یک فرودگاه موقت که برای فرود هواپیما آماده شده بود، فرود آمد. شاه که لباس نظامی به تن داشت مسیر خاکی یک کیلومتری را با اتومبیل طی کرد و به میان زلزله‌زدگان رفت. عده‌ای از روستائیان و زلزله‌زدگان دور او گرد آمدند و از گرسنگی و بی‌خانمانی و نبود امکانات گله کردند. در این میان یکی از دهقانان که به شدت می‌گریست گفت ما چهار روز است چیزی نخورده‌ایم.
دقایقی بعد سرهنگ اسعدی در پاسخ شاه که از میزان تلفات زلزله و جمعیت دهکده و رساندن نان و آذوقه پرسیده بود گفت تاکنون کمکهای اولیه انجام شده که البته کافی نیست و از نظر آب در مضیقه هستیم.
او تعداد سربازان و قوای امدادی حاضر در مناطق زلزله‌زده را 4500 نفر و میزان کشته‌ها و تلفات در این منطقة هفت‌هزار نفری را 3500 نفر اعلام کرد. مردم شیون می‌کردند و در حالی‌که دست‌های خود را به طرف شاه دراز کرده بودند و عده‌ای خود را به روی قدم‌های او افکنده بودند تقاضای کمک داشتند.
محمدرضا پهلوی در پاسخ به تقاضاهای مکرر مردم مبنی بر نبودن آب و نان دستوراتی صادر کرد، از جمله اینکه دستور داد چند حلقه چاه آب حفر شود و سربازها با کمک مقنی‌ها هر چه زودتر این کار را آغاز کنند.
شاه مدتی بعد از بوئین‌زهرا عزیمت کرد و ساعت 12:30 در فرودگاهی که به تازگی در منطقه دانسفهان ساخته شده بود فرود آمد. رئیس سازمان شیر و خورشید سرخ قزوین در فرودگاه، گزارشی از اقدامات انجام شده به شاه داد. شاه پس از طی مسیری با اتومبیل به میان زلزله‌زدگان رفت و آمار کشته‌های این منطقه را به او 2200نفر اعلام کردند.
اهالی این منطقه نیز از کمبود نان و آب و چادر و امدادهای پزشکی گله‌مند بودند. محمدرضا پهلوی از روستاها و دهات آسیب‌دیده اطراف بازدید به عمل آورد. از جملة این روستاها ده یارآباد بود. شاه در آن ده در باغ فردی به نام ایار افشار، از ساکنان محلی، استراحت کرد. پس از صرف ناهار به فرودگاه دانسفهان رفت و با هواپیما برای بازدید از نقاطی که بر اثر وقوع زلزله ویران شده بود پرواز کرد. او دوباره به ده یارآباد بازگشت و شب را همانجا گذراند.[2]
کمکهای مردمی به آسیب‌دیدگان زلزله
در طول دیروز و امروز مردم تهران در محلات و کوی و برزن مشغول جمع‌آوری اعانه و اثاث برای زلزله‌زدگان بودند و در محلات و خیابان‌های مختلف شهر مراکزی ایجاد شده بود که اهالی هر منطقه کمکهای نقدی و غیر نقدی خود را بدان مرکز تحویل می‌دادند: از طرف سندیکاهای مختلف اصناف و کارگران، گروه‌های امدادی مجهز به سوی قزوین، ساوه و همدان رهسپار شد. بعدازظهر امروز هم حدود بیست گروه امدادی (هر کدام شامل چند کامیون و اتومبیل سواری) از سوی کارخانجات به مناطق زلزله‌زده رهسپار شد. امشب در اغلب مساجد و تکایای تهران و نیز در میادین شهر بلندگوهایی نصب شده است و مردم را به کمک دعوت می‌کنند. سازمان چای تعدادی از وسایط نقلیه خود را در اختیار جمعیت شیر و خورشید قرار داد تا برای حمل غذا و لوازم زندگی به مناطق آسیب‌دیده مورد استفاده واقع شود. شهرداری تهران نیز چهار کامیون میوه و شیرینی برای آسیب‌دیدگان ارسال کرد. پیش از ظهر امروز هم اداره کل بهداری شهرداری پایتخت مقدار زیادی دارو و لوازم پزشکی و بهداشتی مانند انواع ویتامین، سرم، فیزیولوژیک و مواد آنتی‌بیوتیک و کزاز به مناطق آسیب‌دیده فرستاد.[3]
نهضت کمک به زلزله‌زدگان در شهرستان‌ها
به نوشته روزنامه اطلاعات، کمک به آسیب‌دیدگان زلزله اخیر مهم‌ترین موضوع روز در سراسر کشور بوده است و ظرف دو سه روز اخیر در شهرستان‌ها ستادهای امدادرسانی مردمی تشکیل شده است. در بعضی شهرستان‌ها از دیروز برای جمع‌آوری کمک نقدی و غیر نقدی اقداماتی انجام گرفته است. شهرستان‌های قم، مشهد، رفسنجان، شهریار، شاهدشت، بروجرد و غیره شاهد جمع‌آوری و ارسال کمکهای مردمی به مناطق آسیب‌دیده بوده است.[4]
تعطیلی بازار مشهد
بازار مشهد امروز در همدردی با بازماندگان زلزله اخیر تعطیل شد.[5]
تقسیم کمکهای جمع‌آوری شده به زلزله‌زدگان توسط تختی
تختی و همراهان او که برای جمع‌آوری کمکهای مردمی از خیابان پهلوی و دوراهی یوسف‌آباد به حرکت درآمده بودند تا ایستگاه راه‌آهن طی مسیر نمودند و کمکهای زیادی برای زلزله‌زدگان جمع‌آوری کردند، سپس با راهنمایی دوستان خود و ورزشکاران قزوین به منطقه زلزله‌زده رفتند و کمک‌ها را مستقیم به مردم رساندند. تمام اقدامات برای جمع‌آوری کمک‌ها از قبل زیر نظر کمیته‌ای متشکل از مهندس سیدکاظم حسینی (دایی تختی)، حاج‌حسن قاسمیه و سیدضیاءالدین جوادی انجام شد. وجوه نیز با نظارت همین کمیته میان آسیب‌دیدگان توزیع شد.[6]
تلگراف تسلیت رؤسای کشورهای مختلف جهان
بنا به اظهار سخنگوی دربار همچنان رؤسای کشورهای مختلف جهان، امروز نیز با ارسال تلگرافی به شاه وقوع زلزله و مرگ تعداد زیادی از مردم ایران را به وی و ملت ایران تسلیت گفتند. سران دول مذکور عبارتند از: امپراتور ژاپن، پادشاه افغانستان، پادشاه عربستان سعودی و رؤسای جمهور کشورهای اندونزی، سوریه، چین ملی، برزیل، آرژانتین، شیلی، گواتمالا، یوگسلاوی، اسرائیل، فنلاند، سودان، سومالی و رئیس حکومت اسپانیا. از سوی شاه به تمامی تلگرام‌ها پاسخ داده شد.[7]
کمک صلیب سرخ و هلال احمر شوروی به زلزله‌زدگان
روزنامه ملیّون به نقل از رادیو مسکو نوشت به مناسبت مصیبت وارده به ملت ایران بر اثر وقوع زلزله، اتحادیه انجمن‌های صلیب سرخ و هلال احمر اتحاد شوروی تصمیم دارد مقداری مواد غذایی و دارو و پتو معادل مبلغ 250هزار روبل در اختیار جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران بگذارد. بیمارستان شوروی در تهران نیز طبق توافق با مقامات ایرانی عده‌ای پزشک و گروه پزشکی برای کمک به زلزله‌زدگان اعزام خواهد کرد.[8] در همین زمینه نیز پکوف (سفیر کبیر شوروی در دربار شاهنشاهی ایران) عصر امروز در وزارت امور خارجه حضور یافت و آمادگی شوروی را برای همه گونه کمک به زلزله‌زدگان اعلام داشت.[9]
بیانیه دبیر کل مؤتمر عالم اسلامی
انعام‌الله‌خان (دبیرکل مؤتمر عالم اسلامی) برای یک مسافرت کوتاه از استانبول وارد تهران شد و در فرودگاه مهرآباد مورد استقبال دکتر ناظرزاده کرمانی (استاد دانشگاه تهران) و دیگر شخصیت‌های فرهنگی و مذهبی قرار گرفت. انعام‌الله‌خان با بدیع‌الزمان فروزانفر، رئیس دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران که ریاست هیأت نمایندگی ایران را در کنگره اخیر مؤتمر عالم اسلامی در بغداد بر عهده داشت ملاقات کرد. سپس با صدور بیانیه‌ای، ضمن درخواست کمک از دنیای اسلام به زلزله‌زدگان ایران، با مردم و مقامات ایران در این باره ابراز همدردی کرد.[10]
جلسه هیئت دولت
هیئت دولت امروز در ساعت 18 در کاخ نخست‌وزیری تشکیل جلسه داد. در این جلسه که به ریاست اسدالله علم برگزار شد و تا ساعت 21:10 به طول انجامید،[11] تبصره‌ای به لایحه قانون اصلاحات ارضی افزوده شد. براساس این تبصره روستاهایی که ممیزی مالیاتی نشده و در نتیجه طبق لایحه قانونی مذکور، اساسی برای ارزیابی و تقویم آنها در دست نیست، باید بدین شکل عمل شود که ممیزی دِه و یا روستاهای نزدیک و اطراف آنها ملاک عمل قرار گیرد و براساس ممیزی آنها، دِه مورد نظر که سابقه ممیزی و مالیاتی ندارد ارزیابی و تقویم شود.[12]
اطمینان دادن ایران به شوروی
وزارت امور خارجه ایران امروز با صدور اطلاعیه‌ای به مقامات شوروی اطمینان داد به هیچ کشور خارجی اجازه داده نخواهد شد که در ایران پایگاه موشکی تأسیس کند. مقامات شوروی نیز با ارسال پاسخی از این اقدام ایران ابراز رضایت‌مندی کردند.[13]
[1]ـ روزنامه اطلاعات، ش10889، 14/6/1341، 20.
[2]ـ روزنامه کیهان، ش 5742، 15/6/1341، ص 13 و 14.
[3]ـ روزنامه مهر ایران، ش 1656، 15/6/1341، ، ص 1 و 2 و 4.
[4]ـ روزنامه اطلاعات، ش10889، 14/6/1341، 9.
[5]ـ تقویم تاریخ خراسان از مشروطه تا انقلاب اسلامی، به کوشش غلامرضا جلالی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1377، ص 178.
[6]ـ فاطمی‌نویس، عباس، زندگی و مرگ جهان پهلوان تختی در اسناد ساواک، تهران، جهان کتاب، 1377،ص 64.
[7]ـ روزنامه مهر ایران، ش 1656، 15/6/1341، ص 3.
[8]ـ روزنامه ملیون، ش 738، 18/6/1341، ص 3.
[9]ـ روزنامه اطلاعات، ش10889، 14/6/1341، ص 21.
[10]ـ روزنامه پست تهران، ش 2719، 15/6/1341، ص 6.
[11]ـ روزنامه مهر ایران، ش 1656، 15/6/1341، ص 4.
[12]ـ روزنامه بورس، ش 272، 14/6/1341، ص 1.
[13]ـ مجله سپید و سیاه، ش 472، 30/6/1341، ص 2.
